Αρνητική η Κοινότητα Κοζάνης στο θέμα της ανέγερσης του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης στην αυλή του Επισκοπείου
Στη συνεδρίαση της Δευτέρας 22/06/2020 η Κοινότητα Κοζάνης γνωμοδότησε αρνητικά κατά πλειοψηφία για το θέμα της ανέγερσης του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης στην αυλή του Επισκοπείου. Ακολουθεί η εισήγηση του Συμβούλου της Κοινότητας κ. Χλιαρά Στυλιανού, η οποία αιτιολογεί την απόφαση της Κοινότητας, και δίνει το στίγμα των σκέψεων και των προθέσεών μας:
«Στη σημερινή συνεδρίαση της Κοινότητας Κοζάνης (Δευτέρα 22/06/22020), πρόκειται να παρθεί μια σημαντική απόφαση που αφορά το μέλλον και την ιστορική συνέχεια της πολιτιστικής ταυτότητας της πόλης μας.
Μια απόφαση που θα σταθεί ως κρίκος σε μια αλυσίδα αποφάσεων που πάρθηκαν κατά το παρελθόν, και που συνεχίζουν να λαμβάνονται για το πολύπαθο θέμα της ανέγερσης του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης, ως αίτημα της Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης, στον αύλειο χώρο του Επισκοπείου, ενός από τα ελάχιστα εναπομείναντα ιστορικά κτίρια που κοσμούν το κέντρο της Κοζάνης.
Ξεκινώντας από την τελευταία παραδοχή, θα ήθελα να ανατρέξω στο Διάταγμα της 23/10/1938, το οποίο χαρακτηρίζει το Επισκοπείο (1744) ως διατηρητέο μνημείο, αφού πρόκειται για κτίριο που, σχεδόν έναν αιώνα πριν, θεωρήθηκε σημαντικό από άποψη αρχαιολογική, ιστορική, αρχιτεκτονική και αισθητική. Από το 2006 μέχρι το 2009, στο Επισκοπείο πραγματοποιήθηκαν αναγκαίες αναστηλωτικές εργασίες, ώστε να επανέλθει στην προγενέστερη των κατά καιρούς επεμβάσεων, αρχιτεκτονική μορφή του. Και πράγματι, επί των ημερών του νυν μητροπολίτη μας κ. Παύλου το κτίριο αναδείχθηκε και αποτελεί σήμερα ένα μοναδικό μνημείο – στολίδι που κοσμεί το κέντρο της πόλης μας.
Προ των αναστηλωτικών εργασιών, όπως οι περισσότεροι δημότες γνωρίζουμε, βρισκόταν εντός του Επισκοπείου το παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης που κατασκευάστηκε το διάστημα 1945-1957, αποτελώντας στην ουσία επέμβαση και ιστορική αλλοίωση του εσωτερικού του μνημείου, και ορθώς ή αρχαιολογική υπηρεσία έκκρινε την επαναφορά του εσωτερικού του Επισκοπείου στην πρότερη μορφή του χωρίς το παρεκκλήσι. Από τότε όμως μέχρι και σήμερα εκκρεμεί το θέμα της νέας θέσης του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης.
Το 2010 μάλιστα το Δημοτικό Συμβούλιο Κοζάνης γνωμοδότησε αρνητικά στην κατασκευή του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης στον αύλειο χώρο του Επισκοπείου, όπως είχε ζητήσει (και) τότε η Ι. Μ. Σερβίων και Κοζάνης.
Ο ίδιος ο Δήμαρχος μάλιστα κ. Λάζαρος Μαλούτας το 2010 έκανε μέσω δημόσιας ανακοίνωσης ανοιχτή «πρόσκληση για διάλογο προς φορείς και πολίτες ώστε μαζί να διαμορφώσουμε το βιώσιμο δήμο του αύριο που δεν θα στηρίζεται αποκλειστικά στον λιγνίτη», αλλά σε μια «Πολιτική Αρχών με διαχρονική συνέπεια… …ιδιαίτερα απαραίτητη σήμερα, γιατί είναι ο μοναδικός τρόπος να δώσουμε ανάσες ζωής στο πυκνοκατοικημένο κέντρο και να αναδείξουμε τα λιγοστά διατηρητέα κτίρια που σώθηκαν. Η ανάδειξη αυτή των ιστορικών μας μνημείων, φαίνεται να είναι από τις λίγες αναπτυξιακές δυνατότητες που έχουμε, προκειμένου να αναδείξουμε το πολιτιστικό μας απόθεμα στην ταυτότητα του Δήμου Κοζάνης, ικανή να αυξήσει την επισκεψιμότητα. Όλα τα παραπάνω ενταγμένα σε ένα συνολικό σχεδιασμό που περιλαμβάνει δράσεις που αφορούν: …την αναδιάταξη του δημόσιου χώρου του κέντρου υπέρ των πεζών… την ανάπλαση δημόσιων κτιρίων… συνιστούν έναν σχεδιασμό ικανό να αναζωογονήσει το κέντρο, ικανό να αναζωογονήσει την πόλη».
Αξίζει να αναφερθεί βέβαια ότι με Διάταγμα του 1932 μεγάλο μέρος της αυλής του Επισκοπείου ήταν χαρακτηρισμένο ως Κοινόχρηστος Χώρος. Αυτό συνέβαινε μέχρι 2019 όπου η Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης κέρδισε δικαστικά την άρση της απαλλοτρίωσης του χώρου από το Δήμο Κοζάνης, αφού επί 87 χρόνια δεν αποζημιώθηκε οικονομικά από πλευράς Δήμου, ούτε έγινε κάποια κοινά αποδεκτή συμφωνία παραχώρησης δημοτικού χώρου έναντι του μέρους της αυλής που χαρακτηρίστηκε Κοινόχρηστος Χώρος, ώστε να ενωθεί με την όμορη πλατεία και να αποδοθεί στους δημότες.
Και αισίως φτάνουμε στο 2020 που πρέπει να παρθούν αποφάσεις/γνωμοδοτήσεις για την ανέγερση του 5,5μ ύψους Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης μπροστά στο μνημείο – Επισκοπείο, όπως ζητά η Ι.Μ., αφού από το 2019 έχει την ιδιοκτησιακή κυριότητα όλης της αυλής, και αφού προηγουμένως έχει εξασφαλίσει την, από 14/12/2017, θετική γνωμοδότηση του Αρχαιολογικού Συμβουλίου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κοζάνης.
Σε αυτό το σημείο τίθενται τα εξής ερωτήματα που οφείλουν να απαντήσουν τόσο η Ι.Μ, όσο και η Εφορεία Αρχαιοτήτων, όσο και ο Δήμος Κοζάνης:
1) Πως είναι δυνατόν ενώ έχει γίνει το τόσο μεγάλο, σημαντικό και χρόνιο έργο για τη διατήρηση, ανάδειξη και προβολή του Επισκοπείου, αλλά να επιτρέπεται έτσι αβίαστα η αλλοίωση και απόκρυψη της εξωτερικής του όψης; Πως είναι δυνατόν 20 σχεδόν χρόνια πριν, το Τοπικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο να ενέκρινε τη μελέτη του 2000 επιτρέποντας την αποπομπή ενός ολόκληρου παρεκκλησίου από το εσωτερικού του Επισκοπείου φέρνοντάς το πιο κοντά στης αρχική του μορφή (και ορθώς), και το Τοπικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του 2017 να επιτρέπει το χτίσιμο Ιερού Ναού στο εξωτερικό του Επισκοπείου, με μόνο όρο την κατασκευή απλούστερου στέγαστρου στην είσοδο, με την αιτιολογία ότι «προκαλεί αισθητική βλάβη στον ναΐσκο»;
2) Η οικοδόμηση ενός κτιρίου μπροστά στην κυρίως όψη του Επισκοπείου, και μάλιστα ύψους 5,5 μέτρων, δε θα συμβάλει οριστικά και αμετάκλητα στην αλλοίωση του μνημείου, τόσο από πρακτικής άποψης αφού δε θα φαίνεται οπτικά το μνημείο, όσο και από αισθητικής άποψης, αφού ο Ιερός Ναός θα είναι σημερινό κτίσμα, ενώ το Επισκοπείο ήταν αρχικά Αρχοντικό του 17ου αιώνα; Αυτό δεν θεωρείται αισθητική βλάβη για ολόκληρη την πρόσοψη του Επισκοπείου;
3) Πως είναι δυνατόν σε μια τόσο κρίσιμη ιστορικά περίοδο για την περιοχή, την μεταλιγνιτική περίοδο, αντί να επενδύουμε στην ανάπτυξη του τόπο και του τοπίου, ως μια μορφή διεξόδου από την επερχόμενη κρίση, να προβαίνουμε σε ενέργειες που θα αποδειχτεί μελλοντικά ότι κακοποιούν ακόμα περισσότερο την ήδη ταλαιπωρημένη φυσιογνωμικά και πολεοδομικά πόλη μας; Η επισκεψιμότητα της πόλης, ο θρησκευτικός -και όχι μόνο- τουρισμός, η ενοποίηση των ιστορικών κτιρίων μέσω μια περιπατητικής διαδρομής, δεν είναι κάτι για το οποίο οφείλουν να εργαστούν από κοινού η Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης, ο Δήμος Κοζάνης και η Κοινότητα Κοζάνης;
4) Η δημιουργία ενός Ιερού Ναού στον εξωτερικό χώρου του Επισκοπείου δεν είναι άλλη μια αιτία για να κρατήσει τις πόρτες του Επισκοπείου κλειστές για το χριστεπώνυμο πλήρωμα;
5) Εναλλακτικοί χώροι για τη δημιουργία ενός συνοικιακού Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης έχουν μελετηθεί διεξοδικά;
Τα ερωτήματα 1 και 2 τα αφήνω στην κρίση των δημοτών. Και αν ως απάντηση εννοηθεί η αδειοδότησης από πλευράς ειδικών, δηλαδή της Εφορείας Αρχαιοτήτων, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι στο παρελθόν έχουν επανεξεταστεί αποφάσεις, όπως για παράδειγμα η απόφαση από το ίδιο ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) για το ξενοδοχείο που έκρυβε την Ακρόπολη, περίπτωση που συγκρουόταν το ιδιοκτησιακό δίκαιο με την προστασία του μνημείου.
Σχετικά με το 3ο ερώτημα θα ήθελα να προτείνω στα μέλη του Συμβουλίου της Κοινότητας Κοζάνης την πρωτοβουλία για την έναρξη διαλόγου, ώστε να ενταχθεί στο νέο ΣΒΑΚ η ενοποίηση των αρχοντικών και διατηρητέων κτιρίων της πόλης, μέσω περιπατητικής διαδρομής με αφετηρία το Αρχοντικό Λασσάνη, την πεζοδρόμηση της οδού Τακιατζίδων που οδηγεί στο αρχοντικό Νικολάου Βούρκα (Φαρσάλων&Αδ. Φιλίππου) και στο Επισκοπείο, ενώ διαδρομή θα σηματοδοτείται και θα συνεχίζεται προς το αρχοντικό Γρ. Βούρκα, το αρχοντικό Βαμβακά, τον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, τα διατηρητέα κτίρια του κέντρου (Εθ. Τράπεζα, Ερμιόνειο, Βαλταδώρειο, Χαρ. Μούκα), και θα καταλήγει στο Λαογραφικό μουσείο.
Το 4ο ερώτημα είναι ρητορικό, ενώ το 5ο ερώτημα αναζητά μια ουσιαστική απάντηση. Πολλώ δε μάλλον όταν υπάρχουν νεότερες συνοικίες της πόλης όπως τα «Κρεβατάκια» όπου η μελλοντική δημιουργία του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης στην περιοχή θα εξυπηρετούσε τα θρησκευτικά καθήκοντα των πιστών.
Έχω τη βαθιά πεποίθηση, όπως και οι περισσότεροι εξ ημών, ότι η πόλη μας έχει ανάγκη ενός μακρόπνοου σχεδιασμού που απαιτεί συναινέσεις και συνεργασίες με όλα τα ενεργά κομμάτια της κοινωνίας. Μόνο έτσι θα διασφαλιστεί και θα ενισχυθεί η ταυτότητα της πόλης στο μέλλον, η βιωσιμότητά της, η προστασία του δημοσίου συμφέροντος, και η διατήρηση της ελάχιστης εναπομείνασας πολιτιστικής κληρονομιάς που ανήκει, όχι σε εμάς, αλλά στα παιδιά μας και τις μελλοντικές γενιές.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, και με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην ιστορικότητα του Επισκοπείου, στην διατήρηση της φυσιογνωμίας όχι μόνο του συγκεκριμένου οικοδομικού τετραγώνου, αλλά ολόκληρης της γειτονιάς και της πόλης, σε συνάρτηση με το όραμα για τη δημιουργία μιας περιπατητικής διαδρομής που θα συνδέει όλα τα ιστορικά κτίρια του κέντρου της Κοζάνης, προτείνω την αρνητική γνωμοδότηση για την κατασκευή του Ιερού Ναού της Αγίας Αικατερίνης στον αύλειο χώρο του Επισκοπείου, καθώς και τη διατήρηση κάθε νόμιμου δικαιώματος της Κοινότητα Κοζάνης για πιθανές επόμενες ενέργειές της σχετικά με το θέμα».
Στέλιος Χλιαράς,
υπεύθυνος πολιτισμού
Κοινότητας Κοζάνης
