Η Πίτα της Πρωτοχρονιάς
Αν τα γιαπράκια είναι το χαρακτηριστικό Κοζανίτικο πιάτο των Χριστουγέννων, η Πίτα της Πρωτοχρονιάς και δη η Κρεατόπιτα κυριαρχεί σήμερα σε όλα τα Κοζανίτικα γιορτινά παραδοσιακά τραπέζια !
Η πίτα που καταναλώνεται όλη τη χρονιά με ποικίλη γέμιση αναλογως της εποχής, από σπανάκι και πράσσο μέχρι ρύζι και γάλα κι από τυρί μέχρι ταχίνι θεωρούνταν ανέκαθεν το φαί του φτωχού γιατί χόρταινε όλη τη φαμίλια!
Οι θυμόσοφοι Κοζανίτες εφευραν ένα σωρό ιδιωματικές εκφράσεις και αινίγματα για να εκφράσουν την αγάπη τους και να δείξουν τη βαθειά και στενή σχέση τους με την πίτα:
«Ετσιαξα για πιτα»,
«Τα φκιάσου κάνα σνι κουλουριαστα ( κιχιά) να θαραπαφτώ λίγου»
«Φάε ξηρό (ψωμί) ώσπου να βγει η πίτα»,
Τι θα φάμι σήμιρα; «Πίτα με χιόνι»,
«Η πίτα θέλει καμπαρτζμα στου τελους για να φαντάξει»
«Πίτα χουρτασκή» (Πίτα με χοντρό κοθαρου)
«Χαλεύς κι ν’ πίτα ακέρια κι του σκλί χουρτατου»
«Πιτα π’ δεν τρως τι σι μέλ’ κι αν καεί;»,
«Τέτοιους φιλους τέτοια πίτα»,
«Μες ν ‘ πίτα πατσις»
Για Αχαΐρευτες νοικοκυρες
«Δες μάλι έφκιασα ν’ τρύπα σ’ ν πίτα» , φράση δηκτική για αχαΐρευτη νύφη που δεν ήξιρι ν’ ανοίγει φύλλο . Διασώθηκε από την εποχή που οι παλιες νοικοκυρές μολις κουλούριαζαν ν‘ πιτα εφκιαναν κι μια τρύπα στου κέντρου μι του δάχτυλου. Στην προκειμένη περίπτωση η καινουρια νύφη μόνο ν ‘τρύπα σ’ν πιτα ήξερε να φκιανει αφηνοντας στην πεθερά της ολου του κουλουριασμα τς πίτας.
«Αν όλα τα ιτζιάκια π’ καπνίζ’ν έψηναν πίτις»,
«Πέσι πίτα να σι φάου»,
«Όποιους δε θέλει να ζμώσ’, όν τηλ’ μέρα κουσκινίζ’,»,
«Μουτσιαλνιέτι καμιαφρας του μανταλιδι» ;
Αινίγματα : «Τ’ βάνου μαραμέν’ τ’ βγάνου κουρδουμένη»
Χρόνια Πολλά και Καλη Χρονιά με υγεία , χαρες και αγάπη !
Κι ας ελπίσουμε οτι κουλούριασετι ολόκληρη ν ‘ πίτα κι δεν εφκιαξετι μόνου ν’ τρυπα στου κέντρου απ ‘ του σνί!
