Φανή Φτάκα-Τσικριτζή “Τώρα Μαϊά, Τώρα δροσιά” (Ο Κοζανίτικος Μάης).

Τώρα Μαϊά , τώρα δρουσιά, τώρα του καλοκαίρι,
τώρα κι ου ξένους βόλιασιν να πάει στα δικά του.
νύχτα σιλώνει του μαύρου του, νύχτα τουν καλιγώνει.
Βάζει τα πέταλα αργυρά κι τα καρφιά ασημένια
και τα καλιγουσφύρια του ’πα γνήσ’ μαργαριτάρι.

Ο Μάης προκαλούσε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη συγκινησιακή φόρτιση στους Κοζανίτες. Τραγούδι με αρκετές παραλλαγές , μαζί με τα λουλούδια της Άνοιξης μας θυμίζει έντονα και τους ξενιτεμένους μας από τον καιρό της μετανάστευσης ακόμα των Κοζανιτών στα πέρατα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας για εμπορικούς σκοπούς. Ενδεικτικοί οι παρακάτω στίχοι του Μάη που τραγουδούσε μεταξύ άλλων ο Παναγιώτης Σίμπος από τον Αη-Δημήτρη και ο Μαργαρίτης Μαργαρίτης, από τη Γιτιά αντίστοιχα.
«……Τρεις φραγκοπούλες τον κερνούν κι τρεις τον παραστέκουν
η μια κερνάει με το γυαλί κι η άλλη με την κούπα
η τρίτη η μικρότερη μοιργολογάει και λέει:
-Εσύ φεύγεις αφέντη μου και μένα που μ’ αφήνεις;
-Σ’ αφήνω στη μανούλα σου……..»

«………Στουν δρόμου να που πάγαινε, στουν δρόμου που πααίνει,
βρίσκει του Ντούναβου κλειστό και αρχίνισιν να κλαίει.
-Δύνησε μαύρ’ μ’, δύνησε πέρα να με περάσεις ;
Δύνομαι αφέντη μ’, δύνομαι πέρα να σε περάσω……..».

Αυτός είναι και ο λόγος, πιστεύω, που μαζί με το “Μανά μου τα λουλούδια μου ” και το “Φύγε βάσανο από μένα” ο Μάης ανήκε σταθερά στην τριλογία των πιο αγαπημένων και πολυτραγουδισμένων παραδοσιακών τραγουδιών της πόλης. Ο Μάης τραγουδιόταν όχι μόνο την άνοιξη κι όλο το καλοκαίρι αλλά και μες το χειμώνα από μεμονωμένους τραγουδιστές ή και από παρέες που γλεντούσαν, μόνοι τους ή με τα «άργανα» αντάμα.
Η Αγνή Τζήμου –Πλεξίδα, φίλη της γιαγιάς μου Ελένης, μου ανέφερε κάποτε ότι «όταν ήμαν αρραβωνιασμένη, σκωθκαμι από τα βαθιά χαράματα ακόμα για να πιάσουμι του Μαη σν Αγία Παρασκευή πριν προυλάβει κι γκαρίξει η γουμάρα τ’ Καλιτσα απ’ τη Σκρκα. Εφαγάμι προυί –προυί σκόρδου για να μην μας τσακίς ου κούκους κι ξικίντσαμι μαζί μν παρέα μας από του Μισκιάθκου μι «τ’ άργανα» μπρουστά. Μερικοί άντρες που χόρευυαν συνέχεια μερακλώθκαν τόσο πολύ που κάθονταν καταής μεσα στ μέση του δρόμου κι έκλιγαν, τόσου γλυκά και παραπουνιάρικα έπαιζιν του Μαη ου Γιανκους ου Κούσμας μν κορνέτα τ’ , μι τίπουτα δεν ήθιλαν να σκωθούν παρόλου που τς τραβούσαν οι άλλοι απ΄τα σακάκια».
Ο Κώστας Μπίκας πάλι, ακορντεονίστας , γιός του Θανασάκη Μπίκα, που έπαιζε κλαρίνο, θυμάται ότι μετά τον Εμφύλιο, επί πρωθυπουργίας Κ. Καραμανλή, όταν δόθηκε αμνηστία και αφέθηκαν ελεύθεροι οι πολιτικοί κρατούμενοι, παραμονές Χριστουγέννων τους κάλεσαν να παίξουν στο σπίτι του γνωστού τραγουδιστή Πάνου Τζαβέλα που μόλις είχε επιστρέψει από την εξορία. Έπαιζαν συνέχεια τα κλασσικά κομμάτια «Μανά μου τα λουλούδια μου» « και τον «Μάη», ενώ ο Πάνος και τα αδέλφια του χόρευαν και τραγουδούσαν μέχρι το πρωί . Η ίδια σκηνή επαναλήφθηκε πολλές φορές εκείνο το Χειμώνα του 1956-57 στο πατρικό σπίτι του Τζαβέλα στην Πλατεία Αυλιώτη. Τον Μάη, το αγαπημένο τραγούδι της μάνας του Κατιρνούλας θα έπαιρνε αργότερα ο ίδιος ο Πάνος , ως φυλαχτό της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Κοζάνης για να τον τραγουδήσει στις αθηναϊκές μπουάτ και από αυτόν με τη σειρά της θα τον μάθει και η Χάρις Αλεξίου κάνοντας τον γνωστό στο πανελλήνιο.
Αυτή η ιδιαίτερη φόρτιση για το Μάη με κυρίευε και μένα από παιδί, όταν από τα ανοιχτά παράθυρα μας άκουγα την Καίτη Βαμβακά, γειτόνισσα μου στο πατρικό μου σπίτι να τον τραγουδά, σαν το αγαπημένο τραγούδι του πατέρας της, του Παναγιώτη Σίμπου, ξενιτεμένου για χρόνια στην Αμερική. Αυτόν τραγουδούσε συχνά και η άλλη γειτόνισσα μας, η γιαγιά Λέγκω Καραμούζαινα , με την ελπίδα «ο ξένος που βόλιασιν να πάει στα δικά του, νύχτα σελώνει το μαύρο του, νύχτα το καλιγώνει, βάζει τα πέταλα χρυσά και τα καρφιά ασημένια και τα καλιγοσφύρια του χρυσά, μαλαματένια» να ναι ο γιος της Αργύρης Καραμούζας που έζησε 28 ολόκληρα χρόνια , πολιτικός πρόσφυγας στην Πολωνία και δεν κατάφερε ποτέ του να γυρίσει στην πατρίδα για να γιορτάσει το Μάη μαζί με τους δικούς του, όσο εκείνοι ζούσαν. Τον Μάη τον άκουγα και από τη μάνα μου, όταν ήταν στα καλά της, να τον τραγουδάει με παράπονο μεγάλο και καημό όταν ο μικρός της γιός έφυγε νωρίς για την Ιταλία και έκανε χρόνια να τον δει ξανά.
Μεγάλη πια, ξανάκουσα τον Μάη μαγεμένη από τη Μαργαρίτα Ζιάκα, τον Μιχάλη Τσιανάκα, τον Θανασάκη Πάτσιο και πολλούς άλλους γνήσιους Κοζανίτες τραγουδιστές κατά τη διάρκεια της 20χρονης έρευνας μου για το παραδοσιακό τραγούδι της Κοζάνης. Τα τελευταία χρόνια με τα παιδιά μου στην ξενιτιά , ο Μάης με φορτίζει ακόμα παραπάνω ελπίζοντας και γω όπως και η γιαγιά Καραμούζαινα ότι «ο ξένος που βόλιασιν να πάει στα δικά του», θα ναι μια μέρα ένα από αυτά…… !

“Η οργανική μουσική εκτέλεση του Κοζανίτικου Μάη έγινε το 1968-69 από τον ονομαστό Κοζανίτη οργανοπαίχτη Καραματσούκα Θωμά (Γκατζαλάτζα), δεξιοτέχνη στο κλαρίνο, με τον Κώστα Μπίκα στο ακορντεόν και τον Νίκο Γιάντσο (Παππά) στο λαούτο κατά τη διάρκεια ενός οικογενειακού γλεντιού στο πατρικό σπίτι του πρώτου. Η ηχογράφηση έγινε από τον Αργύρη Καραματσούκα, γιό του Θωμά, με τη βοήθεια ενός μαγνητοφώνου με μπομπίνες.”   Η ηχογράφηση του τραγουδιού “Τώρα Μαϊά, Τώρα δροσιά” έγινε τον Nοέμβριο του 2005 στο κτήμα του Γιάννη Καραματσούκα στον Τσαΐπούνη Κοζάνης από τη Φανή Φτάκα-Τσικριτζή με ένα απλό δημοσιογραφικό κασετόφωνο. Συμμετέχουν Γιάννης Καραματσούκας και Μιχάλης Τσιανάκας (τραγούδι), Κώστας Μπίκας (ακορντεόν και τραγούδι) και Πανούλης Καρδογιάννης (κιθάρα). Φανή Φτάκα-Τσικριτζή