Γ. Στρατάκης: Μία Εισήγηση με αφορμή το Συνέδριο της ΕΝΠΕ στη Ρόδο 24-25/11/2022: Πόροι Αυτοδιοίκησης ,Μεταφορά Αρμοδιοτήτων Υγείας, Ερημοποίηση Περιφερειακής-Μεθοριακής Ελλάδας-Ορεινότητα , Απολιγνιτοποίηση στη Δυτική Μακεδονία

Πολλά θα μπορούσε  να αναφερθούν, για όσα έγιναν και όσα δεν έγιναν στο Β΄ βαθμό αυτοδιοίκησης. Απλά να επισημανθεί ιδιαίτερα, πως κάθε μεταρρύθμιση πρέπει να έχει συνέχεια και διορθώσεις, καθώς επίσης να διατυπωθεί πως  δεν επιχειρείται μία τόσο θεμελιακή μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης ,όπως το σχέδιο «Καλλικράτης», χωρίς την εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων, οι οποίοι εν μέσω της οικονομικής κρίσης δεν υπήρξαν ποτέ και οδήγησαν και οδηγούν σε μία μεταρρύθμιση στρεβλή με πολλά λάθος μηνύματα.

 Σε δύο κυρίως θέματα που θεωρούνται από τα πιο κρίσιμα για το θεσμό της Αυτοδιοίκησης Β’ βαθμού θα γίνει αναφορά:

Το πρώτο αφορά στην οικονομική αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης καθώς και την διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του δευτέρου βαθμού, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της υγείας.

 Το δεύτερο αφορά στην ανάγκη μετά από 12 χρόνια εφαρμογής του «Καλλικράτη» να δούμε τις μεταρρυθμίσεις και τις επιπτώσεις, ιδιαίτερα στην Ορεινή την Περιφερειακή- Μεθοριακή Ελλάδα.

 Οι δύο παρεμβάσεις που ακολούθησαν τον «Καλλικράτη» με το Ν4555/19 (Κλεισθένης) και Ν4804/21 αφορούσαν κυρίως στο σύστημα εκλογής και όχι τα ουσιαστικά θέματα που ταλανίζουν την αυτοδιοίκηση.

Το Μάιο του 2008 η έκθεση της Θεσμικής Επιτροπής του Κογκρέσου Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών κατέληγε εκτός των άλλων στο συμπέρασμα: «μεταξύ των προβλημάτων μπορεί να αναφερθεί η σχεδόν αποκλειστικά, η οικονομική εξάρτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης από τα κονδύλια που μεταφέρονται από το Κράτος. Αυτή η εξάρτηση αφορά κυρίως τη Νομαρχία ως υφιστάμενο Β’ βαθμό τότε  (σήμερα περιφέρεια) και αποτελεί παραβίαση του άρθρου 9.3 του Χάρτη ( και της αρχής Β11.3) της διακήρυξης του Ελσίνκι,  που προβλέπει ότι ένα μέρος των οικονομικών πόρων της αυτοδιοίκησης πρέπει να προέρχεται από τέλη και φόρους τους οποίους σήμερα εισπράττει το κεντρικό κράτος. Η εξάρτηση των νομαρχιών από την εκάστοτε κυβέρνηση στηρίζεται στην αποκλειστική άσκηση των αρμοδιοτήτων που μεταφέρονται από την κυβέρνηση  με αποκλειστική χρηματοδότησή τους από κονδύλια που μεταφέρονται από τον προϋπολογισμό διαφόρων υπουργείων και πληρωμή του προσωπικού τους από την κυβέρνηση» διαπίστωνε η έκθεση επίσης.

ΑΛΛΑΞΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ;

Το ποσοστό που διαχειριζόταν τότε η Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα και συνεχίζει σήμερα να διαχειρίζεται ως τακτικό έσοδο δεν ξεπερνά το 5% του κρατικού προϋπολογισμού, ποσοστό εξαιρετικά χαμηλό, όταν στην Ευρώπη που ανήκουμε φτάνει μέχρι το 45%.

Στο ποσοστό αυτό δεν περιλαμβάνονται βέβαια οι έκτακτοι επί πλέον πόροι, οι οποίοι σε καμία περίπτωση και ως προς το ύψος δεν καλύπτουν το χρηματοδοτικό κενό,  αλλά το κυριότερο συντηρούν την εξάρτηση παλαιοκομματικού τύπου των Αυτοδιοικητικών Θεσμών.

Η Ελλάδα ήταν και παραμένει ουραγός μεταξύ των 46 χωρών που συμμετέχουν στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Σχετικά με τις αρμοδιότητες που πρέπει να μεταφερθούν, η συζήτηση θα μπορούσε να είναι μεγάλη, όμως η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της Αυτοδιοίκησης Β’ βαθμού στο χώρο της υγείας και πιο ώριμη είναι και την παροχή ουσιαστικών υπηρεσιών στις τοπικές κοινωνίες θα προσφέρει στον κρίσιμο τομέα της Υγείας, ανακόπτοντας τον κατήφορο της συνεχιζόμενης υποβάθμισης που την έχει καταντήσει απόλυτα ταξική υπόθεση . Η αρμοδιότητα αυτή ήταν η  πρώτη υπό προθεσμία, που θα μεταφερόταν σύμφωνα με τη δέσμευση κατά την καθιέρωση του Ν.3852, από την τότε αν/τρια υπουργό υγείας αείμνηστης Φώφης Γεννηματά και π. προέδρου της ΕΝΑΕ.               Η πανδημία  του  COVID ανέδειξε κατά τον πιο εμφατικό τρόπο την αναγκαιότητα να ανοίξει άμεσα η συζήτηση αυτή. Στη διάρκειά της ο Τομέας της Υγείας χρηματοδοτήθηκε γενναία και από την Αυτοδιοίκηση, χωρίς μάλιστα αυτή να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων αφού απουσιάζει από τα αποφασιστικά όργανα του τομέα αυτού.

Το δεύτερο σκέλος της παρέμβασης αφορά στο μεγάλο πλήγμα που έχει υποστεί από τη μεταρρύθμιση «Καλλικράτης»  η Περιφερειακή και ιδιαίτερα η μεθοριακή Ελλάδα.

Ο αυτοδιοικητικός συγκεντρωτισμός ιδιαίτερα στον Α΄ βαθμό, σε συνδυασμό με το σχέδιο Αθηνά για την παιδεία, έχει προκαλέσει ερημοποίηση στην συνοριακή και την ορεινή Ελλάδα ιδιαίτερα. Ήδη το μεγάλο πρόβλημα της συρρίκνωσης του πληθυσμού της χώρας- το δημογραφικό- έχει δημιουργήσει συνθήκες ερημοποίησης, με την  ενδυνάμωση της ανάγκη ς εσωτερικής μετανάστευσης, τόσο λόγω έλλειψης σχολείων Α΄ βάθμιας και Β’ βάθμιας εκπαίδευσης, δημόσιων δομών υγείας, δυσκολιών προσέγγισης όσο και μεγάλων ή προβληματικών αποστάσεων από τα διοικητικά κέντρα.

 Η πρόσφατη παρέμβαση στο θεσμικό πλαίσιο Α ’και Β’ βαθμού (Ν4804/21), περιορίστηκε απλά σε εκλογικά ζητήματα, όπως η επαναφορά της σχετικής πλειοψηφίας του 43%,  για εκλογή από την πρώτη Κυριακή, ρύθμιση βαθιά αντιδημοκρατική για το χώρο της Αυτοδιοίκησης ,καθώς επίσης και τη μείωση των περιφερειακών συμβούλων στις Περιφέρειες με ουσιαστικό αποτέλεσμα τη μειωμένη δημοκρατική εκπροσώπηση των τοπικών κοινωνιών σε όλες τις Περιφέρειες και ιδιαίτερα σε περιφέρειες με πληθυσμό κάτω των 300.000 χιλ. κατοίκων.

Η εμπειρία  από τη Φλώρινα, όπου η περιοχή των Πρεσπών είχε συμπεριληφθεί στο αρχικό σχέδιο Καλλικράτης να ενσωματώνεται στο δήμο Φλώρινας, αποφεύχθηκε τελικά μετά τις τεκμηριωμένες αντιδράσεις και ο δήμος Πρεσπών  που παρέμεινε στη συνοριακή αυτή θέση με μόνο 1500 κατοίκους, διέσωσε την τοπική κοινωνία από την εγκατάλειψη και τον αφανισμό, προσφέροντας μάλιστα αξιόλογες υπηρεσίες στους πολίτες, αποτρέποντας ως ένα βαθμό την πληθυσμιακή ερημοποίηση μιας συνοριακής περιοχής. Αντίθετα η ένταξη του ιστορικού Νυμφαίου, σημαντικού τουριστικού προορισμού στο Δήμο Αμυνταίου, οδήγησε στην υποβάθμιση των τουριστικών υποδομών και την λειτουργικότητά τους.

Επίσης η  προσπάθεια θεραπείας  του προβλήματος που δημιουργήθηκε και για τους νησιωτικούς δήμους, όπου καθιερώθηκε οριζόντια η αρχή ένα Νησί- ένας Δήμος, και αντιμετωπίστηκε ατελώς με την εφαρμογή του Κλεισθένη (Ν4555/19), αποτελεί θέμα προς επανεξέταση .

Όλα τα παραπάνω και άλλα πρέπει να αποτελέσουν θέματα συζήτησης  σε μία απαραίτητη πλέον αναθεώρηση του Αυτοδιοικητικού Χάρτη.

Με αιτία και αφορμή την ενεργειακή κρίση, για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε η ανάγκη να χωριστεί η χώρα σε τέσσερις κλιματικές ζώνες, στις οποίες όμως αντί πραγματικής στήριξης των τοπικών κοινωνιών ανάλογα  των δαπανών θέρμανσης, ακολουθείται μία επιδοματική πολιτική που καμία σχέση δεν έχει με τις πραγματικές δαπάνες. Π.χ  ένα μέσο σπίτι στη Φλώρινα ή σε μία άλλη ορεινή περιοχή που ανήκει στην κατηγορία Α,  η δαπάνη φτάνει ετήσια περίπου στις 5.000 ευρώ, ενώ σε μία ίδια κατοικία στην Δ ζώνη η δαπάνη είναι υποδεκαπλάσια. Επί πλέον στην Α ζώνη θα βρείτε ενταγμένες Περιφερειακές Ενότητες στις οποίες συνυπάρχουν  ορεινές  και παραθαλάσσιες περιοχές με ίδια προβλεπόμενη οικονομική ενίσχυση (π.χ. Περιφερειακή Ενότητα Σερρών) .

Πρέπει να υπάρξει ιδιαίτερη κατηγοριοποίηση Ορεινότητας (κατά τα πρότυπα της νησιωτικότητας) με αυστηρά καθορισμένα αντικειμενικά κριτήρια. Στις  περιοχές αυτές εκτός της επιδότησης των πραγματικών αναγκών θέρμανσης, θα περιλαμβάνονται μέτρα στήριξης της εκπαίδευσης (διατήρηση των μικρών σχολείων) ,της υγείας, της επιδότησης συγκοινωνιακών άγονων γραμμών και άλλα μέτρα, για την συγκράτηση του πληθυσμού με την επαναφορά ακόμη και των καποδιστριακών Δήμων στις περιοχές αυτές.

Τέλος προερχόμενος από μία περιφέρεια όπου η πολιτική της βίαιης απολιγνιτοποίησης την έχει ισοπεδώσει:

Πέρασαν τρία και πλέον χρόνια από την ανακοίνωση της βίας απολιγνιτοποίησης, ανακοίνωση που έγινε το Σεπτέμβριο του 2019 από την έδρα του του ΟΗΕ από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της Χώρας κ. Μητσοτάκη.

Πρέπει να υπογραμμιστεί η μειωμένη εκπροσώπηση και άρα η δημοκρατική νομιμοποίηση σε όλα τα όργανα που θεσμοθετήθηκαν στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης ,των θεσμών της Δυτικής Μακεδονίας και Αρκαδίας.

-Δεν εκπροσωπείται στο ΣΔΑΜ  ο Α΄ βαθμός και η εκπροσώπηση περιορίζεται μόνο στα πρόσωπα των Περιφερειαρχών.

 -Δεν υπάρχει εκπροσώπηση στη συσταθείσα «Μετάβαση ΑΕ» εταιρεία που ανέλαβε τη διαχείριση των απαλλοτριωμένων από τη ΔΕΗ εκτάσεων.-

–Έγινε εκχώρηση των Κρατικών Αρμοδιοτήτων χωροταξίας στις ιδιωτικού δικαίου εταιρείες Μετάβαση ΑΕ και ΔΕΗ ΑΕ.

-Απάλλαξε από την υποχρέωση τη ΔΕΗ ΑΕ για την αποκατάσταση των εδαφών. Τα εδάφη αντί να αποδοθούν στις τοπικές κοινωνίες προορίζονται για την εγκατάσταση γιγαντιαίων φωτοβολταϊκών πάρκων.

-Και εν αναμονή ακόμα υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων τρία χρόνια μετά, κανένα στοχευμένο ενδιάμεσο πρόγραμμα αντιμετώπισης της κρίσης δεν υλοποιείται, ενώ ήδη η οικονομική ύφεση έχει φτάσει στο -46% του ΑΕΠ (της Δ.Μ.), σε σύγκριση με το 2012.

Η ανεργία σκαρφάλωσε στο 30% και η ανεργία των νέων σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας ξεπερνά το 70%.Η νέα γενιά επιστημόνων και των νέων ανθρώπων φεύγει και δεν επιστρέφει πλέον στη Δυτική Μακεδονία.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΡΑΤΑΚΗΣ: Περιφ. Σύμβουλος Συνδ. ΕΛΠΙΔΑ –Δυτικής Μακεδονίας-    π. Νομάρχης Φλώρινας