Γεώργιος Λασσάνης (1793 – 1870): Ο Κοζανίτης Ηomo Universalis Του Δημήτρη Μυλωνά, δρ. κλασσικής αρχαιολογίας
Στη διάσταση του homo universalis αναφέρθηκε ο Δημήτρης Μυλωνάς στην εκδήλωση που έγινε την Κυριακή 17 Μαρτίου, από την Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης και την Εταιρεία Δυτικομακεδονικών Μελετών, για τον Γεώργιο Λασσάνη.
Ο κ. Μυλωνάς παρουσίασε την βιογραφία και την εργογραφία του Λασσάνη, ενώ μίλησε για τον φιλικό, πολεμιστή, λόγιο, δάσκαλο, υπουργό και δημόσιο λειτουργό Γεώργιο Λασσάνη. Παρατίθεται απόσπασμα από την εισήγηση του.
«Η πόλη της Κοζάνης έχει να επιδείξει μία σειρά από σημαντικούς ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ιστορικής της πορείας τόσο στο χρόνο όσο και στην εξέλιξη του νεότερου ελληνικού κράτους. Μία από αυτές τις προσωπικότητες είναι και ο Γεώργιος Λασσάνης, ο οποίος εξέφρασε την ανιδιοτέλεια, τον πατριωτισμό και το όραμα της εθνικής απελευθέρωσης και χειραφέτησης.
Διάγουμε μία εποχή στην Ελλάδα -κι όχι μόνο- κατά την οποία έχουμε ανάγκη από ανθρώπους / προσωπικότητες – σύμβολα, όχι για να αναπαυθούμε στις δάφνες τους, όσο κυρίως για να προσδιορίσουμε τί είναι εκείνο που μπορούμε εμείς να πράξουμε, ποιο είναι το δικό μας καθήκον, αλλά και για να αντιληφθούμε τι η χώρα μας δημιούργησε και το οποίο μπορεί να ξαναδημιουργήσει. Δεν χάθηκαν οι άνθρωποι, αρκεί να πιστέψουμε σε αυτούς και να επιλέξουμε εκείνους, οι οποίοι μπορούν να εκφράσουν ένααντίστοιχο όραμα.
Μία τέτοια προσωπικότητα – σύμβολο αποτελεί με το παράδειγμά του ο Γεώργιος Λασσάνης, ο οποίος στη διαδρομή του ως Φιλικός, ως δάσκαλος, ως λόγιος, ως πολεμιστής, ως υπουργός και ως δημόσιος λειτουργός συνέδεσε τη ζωή του με το όραμα της απελευθέρωσης και της δημιουργίας του νεότερου ελληνικού κράτους, ενώ κάλλιστα θα μπορούσε να ακολουθήσει μία ήρεμη πορεία, ζώντας στο εξωτερικό και εργαζόμενος στις επιχειρήσεις του Νικολάου Τακιατζή. Ωστόσο, συναίνεσε –κι εκεί φάνηκε το όραμά του «με λογισμό και μ’ όνειρο», όπως λέει ο Σολωμός στους «Ελεύθερους Πολιορκημένους»- και έδωσε όλες του τις δυνάμεις τόσο για την εθνική απελευθέρωση όσο και μετέπειτα για την ανόρθωση του νεοσύστατου κράτους και της ελληνικής κοινωνίας που έβγαινε από την Εθνεγερσία ματωμένη και πεινασμένη.
Ο τίτλος της σημερινής εκδήλωσης είναι: «Γεώργιος Λασσάνης: ο Κοζανίτης Homo Universalis». Ο όρος «Homo Universalis» εκφράζει τον ιδανικό άνθρωπο της Αναγέννησης (15ος – 16ος αιώνας). Πρόκειται για λατινικό όρο και σημαίνει «ο καθολικός, συνολικός άνθρωπος», μία έννοια που πρώτος χρησιμοποίησε ένας από τους πιο καταξιωμένους αντιπροσώπους του, ο Ιταλός καλλιτέχνης, αρχιτέκτονας, ποιητής και φιλόσοφος Λεόν Μπαττίστα Αλμπέρτι (1404 – 1472), αναφέροντας ότι «ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει τα πάντα, εάν θέλει». Ο όρος αυτός εγκόλπωσε τις βασικές αρχές του Αναγεννησιακού ανθρωπισμού που θεωρούσε τον άνθρωπο ως το κέντρο του σύμπαντος, χωρίς περιορισμούς στις ικανότητές του για εξέλιξη. Homo Universalis είναι ο χαρακτηρισμός του ανθρώπου που συμπύκνωνε όλα τα ιδανικά της εποχής της Αναγέννησης: ερευνητικό και κριτικό πνεύμα, φιλοπεριέργεια και κυρίως τάση για ενασχόληση με κάθε αντικείμενο της τέχνης και της επιστήμης. Ο όρος αναφέρεται στο εύρος ή την επιθυμητή «καθολικότητα» της πολυμάθειας που μπορούσε να αποκτήσει κανείς. Ο πιο χαρακτηριστικός Homo Universalis της Αναγέννησης είναι ο πασίγνωστος Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, τη γλυπτική και γενικότερα την τέχνη, με τη μηχανική, την ανατομία, την αρχιτεκτονική, δραστηριοποιήθηκε ως φυσιοδίφης, αρχαιοδίφης και ιστοριοδίφης, ως συγγραφέας, χημικός και κατείχε πολλές άλλες ιδιότητες. Άλλες χαρακτηριστικές πολυσχιδείς προσωπικότητες ήταν ο Αβικέννας (Πέρσης μουσουλμάνος ιατροφιλόσοφος του 11ου αιώνα), ο Ισαάκ Νεύτων, ο Γαλιλαίος Γαλιλέι, η Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν (Γερμανίδα μύστρια, συγγραφέας, συνθέτης και φιλόσοφος κατάφερε να γίνει ο σημαντικότερος θρησκευτικός ηγέτης του 12ου αιώνα στην Ευρώπη) κ.ά. Αναχρονιστικά, ο όρος μπορεί να αποδοθεί και σε πολυσχιδείς προσωπικότητες της αρχαιότητας, όπως ο Αριστοτέλης και ο Ερατοσθένης.
….
Εμβαθύνοντας στις ημέρες και στα έργα του Γεωργίου Λασσάνη διαπιστώνεται ο νεωτερικός του χαρακτήρας και αποκαλύπτεται η κριτική συγγραφική του πένα, που περιγράφει, αποδίδει με εμπεριστατωμένο τρόπο τα γεγονότα, αναλύει και, τέλος, καταθέτει προτάσεις για την επίλυση των όποιων προβλημάτων.
Η σύντομη αυτή διαδρομή στις ημέρες και στα έργα του Λασσάνη πιστεύω ότι μας δίνει δυνατά επιχειρήματα για να μπορέσουμε να αποδώσουμε σε αυτόν τον όρο homouniversalis και να τον θεωρούμε ως τον ιδανικό άνθρωπο της Αναγέννησης. Καθίσταται σαφές ότι ο Γεώργιος Λασσάνης αποτελεί μία πολυσχιδή προσωπικότητα με ποικίλα ενδιαφέροντα, πολύπλευρη δράση και ενεργή συμμετοχή στη διαμόρφωση του νεότερου Ελληνικού κράτους. Αφενός, η καλλιέργεια και η μόρφωσή του τον καταδεικνύουν ως έναν από τους σημαντικότερους λόγιους της εποχής του, έστω κι αν ο ίδιος δεν εξέδωσε τα περισσότερα έργα του. Αφετέρου, η ενεργή συμμετοχή του στην Επανάσταση αποδεικνύει ότι τα λόγια του έγιναν πράξη, όπως συμβαίνει σε κάθε ρομαντικό ριζοσπάστη ιδεολόγο οποιασδήποτε εποχής.
Ας αναλογισθούμε, λοιπόν, τι είναι εκείνο, το οποίο μας άφησε πίσω του ο Γεώργιος Λασσάνης και ας το συνδέσουμε αναφορικά με τη χώρα μας με έναν στίχο ενός άλλου ποιητή, του Ιωάννη Πολέμη, «τι έχασε, τι έχει, τι της πρέπει».
Οφείλουμε, λοιπόν, ως Δήμος και ως Δημοτική Βιβλιοθήκη της Κοζάνης, αποτείνοντας ένα μικρό φόρο τιμής τόσο στο Γεώργιο Λασσάνη όσο και σε άλλους μεγάλους Κοζανίτες, να θέσουμε ως προτεραιότητα και να προβούμε άμεσα σε αυτές τις ενέργειες, στοχεύοντας, αφενός, στην προμήθεια όσων από τα κείμενα τους δε διαθέτουμε στις συλλογές της βιβλιοθήκης, και, αφετέρου, ενώνοντας το έργο τους στο γενέθλιο τόπο και αναδεικνύοντας τις προσωπικότητές τους».
