Η ανάκαμψη της πανδημίας COVID-19 απαιτεί μια ανθεκτική κυκλική οικονομία. Του Αντώνη Δημητρίου, διπλ. μηχανολόγου μηχανικού και αεροναυπηγού

Η κρίση της πανδημίας COVID-19 έχει καταστροφικές ανθρώπινες και οικονομικές συνέπειες, αποκαλύπτοντας την έκθεση του συστήματός μας σε διάφορους κινδύνους. Η έκκληση για ένα πιο ανθεκτικό, κυκλικό και οικονομικό μοντέλο χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα έχει συγκεντρώσει υποστήριξη από έναν αυξανόμενο αριθμό επιχειρήσεων και κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια, και αυτό φαίνεται σήμερα πιο σχετικό από ποτέ. Ο εντοπισμός ευκαιριών, η διατήρηση μιας σαφούς κατεύθυνσης και η ενίσχυση μιας ισχυρής σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα θα βοηθήσουν στον επαναπροσδιορισμό της ανάπτυξης προς το επόμενο κύμα ευημερίας.
Καθώς η πανδημία μας αναγκάζει να προσαρμόσουμε την καθημερινή μας ζωή με τρόπους που δεν θα φανταζόμασταν, υπάρχει έντονη πρόσκληση στο να επανεξετάσουμε τα συστήματα που στηρίζουν την οικονομία. Ενώ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αντιμετώπιση των συνεπειών για τη δημόσια υγεία είναι η προτεραιότητα, η φύση της εξίσου κρίσιμης προσπάθειας για οικονομική ανάκαμψη, εγείρει ορισμένες σκέψεις. Πρέπει τα σχετικά ερεθίσματα να επικεντρωθούν στην εξεύρεση δρόμου για επιστροφή στην ανάπτυξη, ωθώντας τις επιχειρήσεις (ως συνήθως) σε υπερβολικά ταχύτατες δράσεις, ή θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη στροφή που έχει ήδη ξεκινήσει προς μια πιο ανθεκτική, κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα;
Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτής της πολωτικής ερώτησης είναι να απορρίψουμε την ιδέα ότι η γρήγορη επιστροφή στην οικονομική ανάκαμψη είναι ασυμβίβαστη με μια ευρύτερη μετάβαση στο Σύστημα. Δεδομένης της κατάστασης, αυτή δεν είναι μια απλή εξίσωση για επίλυση, αλλά όμως υπάρχουν σημάδια συμφωνίας στον ορίζοντα. Ενώ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) έχει δηλώσει ότι θα αφιερώσει όλες τις δραστηριότητές της για να αντιμετωπίσει τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας, ο Όμιλος Investor Agenda, ο οποίος διαχειρίζεται συλλογικά τρισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία, δήλωσε ότι «Οι κυβερνήσεις πρέπει να αποφύγουν την προτεραιότητα των επικίνδυνων, βραχυπρόθεσμα, έργων υψηλής έντασης εκπομπών.”
Η προσπάθεια ανάκαμψης, φυσικά, θα απαιτήσει μια ποικιλία στρατηγικών. Κοιτάζοντας το τοπίο πριν από τον COVID-19, είναι σαφές ότι η ορμή είχε ήδη αυξηθεί γύρω από την ανάγκη για επαναφορά συστήματος, με ορατή συναίνεση σχετικά με τις δυνατότητες ενός μοντέλου κυκλικής οικονομίας. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, αρκετές κορυφαίες επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει και έχουν επενδύσει σε αυτόν τον δρόμο μετασχηματισμού, ενώ θεσμικοί και κυβερνητικοί φορείς υπέβαλαν σημαντικές νομοθετικές προτάσεις για να επιτρέψουν τη μετάβαση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Κίνα, αλλά ισχύει και σε άλλες περιοχές, σε εθνικό, διαπεριφερειακό επίπεδο και επίπεδο Δήμων.
Η τρέχουσα κρίση, εκτός από το να προωθήσει αυτή την ατζέντα στο κάτω μέρος της λίστας, καθιστά την κυκλική οικονομία πιο σχετική από ποτέ, καθώς διαθέτει σημαντικό αριθμό οικονομικά ελκυστικών απαντήσεων. Τα πρώτα στάδια της κρίσης COVID-19 αποκάλυψαν την ευθραυστότητα πολλών παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, που δεν περιορίζονται σε αυτά αλλά απεικονίζονται από ζητήματα διαθεσιμότητας ιατρικού εξοπλισμού, για παράδειγμα. Σε αυτήν τη συγκεκριμένη περίπτωση, οι αρχές ενός κυκλικού μοντέλου παρέχουν αξιόπιστες λύσεις: παράγοντες σχεδιασμού και πολιτικής προϊόντων όπως επισκευή, επαναχρησιμοποίηση και δυνατότητα ανακατασκευής προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ανθεκτικότητας (διαθεσιμότητα αποθεμάτων) και ανταγωνιστικότητα.
Η παγκόσμια αγορά ανανεωμένων ιατρικών συσκευών αναμένεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 10% ετησίως μεταξύ 2020 και 2025, γεγονός που αντιπροσωπεύει ευκαιρίες αγοράς καθώς και αυξημένα ποσοστά χρήσης περιουσιακών στοιχείων (επομένως λιγότερη εξάρτηση από νέες πρώτες ύλες). Η σημασία αυτών των στρατηγικών έχει επισημανθεί στις ΗΠΑ, όπου έχουν παροτρύνει τους κατασκευαστές αναπνευστήρων να διαθέσουν εγχειρίδια υπηρεσιών που σχετίζονται με την επισκευή, για να βοηθήσουν τα νοσοκομεία να αντιμετωπίσουν την κρίση. Αυτό έχει επιπτώσεις στη μείωση του κόστους και θα προσελκύσουν τις αρχές Δημόσιας Υγείας, αλλά επίσης ευνοούν τη μείωση του αποτυπώματος των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς η ανακατασκευή έχει αποδειχθεί από τη Διεθνή Επιτροπή Πόρων των Ηνωμένων Εθνών επιφέρει μείωση των εκπομπών κατά περισσότερο από 80% σε βασικούς τομείς. Όπως διαπιστώνεται σε χώρες που επλήγησαν σοβαρά από τον ιό, το να είναι σε θέση να προσαρμόσουν γρήγορα τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις και να μετατοπίσουν την παραγωγή – της αυτοκινητοβιομηχανίας σε εξαρτήματα ιατρικού εξοπλισμού, για παράδειγμα – ήταν καθοριστικής σημασίας. Η παράταση αυτής της ευελιξίας προς τα πάνω – με το σχεδιασμό τόσο εργαλείων όσο και προϊόντων να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα και ευπροσάρμοστα – θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος για την ενίσχυση του δυναμικού δημιουργίας αξίας και την επίτευξη μεγαλύτερης ανθεκτικότητας της βιομηχανίας, και τα δύο πολύτιμα πέρα από την τρέχουσα κατάσταση.
Καθώς σταδιακά κατανοούμε καλύτερα τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, οι τρόποι με τους οποίους ένα κυκλικό μοντέλο μπορεί να συμβάλει στην ανάκαμψη θα είναι πιο λεπτομερείς και τα σχέδια εφαρμογής θα είναι πιο καθορισμένα. Οι βραχυπρόθεσμες απαντήσεις είναι ήδη διαθέσιμες, όπως αυτές που επισημάνθηκαν παραπάνω για συστήματα τροφίμων ή αποκεντρωμένη παραγωγή, ωστόσο είναι θεμελιώδες να αναγνωρίσουμε ότι η προσπάθεια θα πρέπει να συνεχιστεί και ότι η επιτυχία της θα βασιστεί στη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων, στην εργασία σε μια λογική συν-δημιουργίας.

Στοιχεία από άρθρο στο Ellen MacArthur Foundation