Η Λύση για την «Δίκαιη» Μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας βρίσκεται εδώ και όχι στην Αθήνα. Του Λευτέρη Ιωαννίδη
χεδόν πέντε χρόνια μετά τις ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού για την απολιγνιτοποίηση και τέσσερα χρόνια από την παρουσίαση του πρώτου Master Plan για την παραγωγική και κοινωνική μετάβαση της περιοχής, η απογοήτευση από την εξέλιξη υλοποίησης του παραπάνω σχεδίου είναι πλέον διάχυτη και οι απέλπιδες κυβερνητικές προσπάθειες να παρουσιάσουν ένα success story φαίνονται πλέον ως ανέκδοτο.
Βέβαια, ήδη από το 2020 είχε επισημανθεί ότι η Μετάβαση στην Δυτική Μακεδονία δεν θα ήταν ένα απλό αναπτυξιακό σχέδιο, ούτε ένα σύνολο έργων, ούτε και επιδοτήσεις κάποιων επιχειρήσεων. Όπως έχει διδάξει η ιστορία, αυτού του τύπου μεταβάσεων, οι αλλαγές εξελίσσονται σε έναν βαθύ κοινωνικό και παραγωγικό μετασχηματισμό και προϋποθέτουν την κοινωνική ενεργοποίηση και συμμετοχή, με στόχο την αποδοχή του σχεδίου και την αξιοποίηση της τοπικής γνώσης. Επιβάλλεται να προκύψει, μέσα από μια συμμετοχική διαδικασία, ένα νέο τοπικό κοινωνικό συμβόλαιο και όχι μια μαγική λύση από κάπου μακριά. Όποιος αμφισβητεί την παραπάνω διαπίστωση δεν έχει παρά να ανατρέξει στα δεκάδες αντίστοιχα παραδείγματα στην Ευρώπη αλλά και σε όλον τον κόσμο.
Το παραπάνω δεν έγινε δυστυχώς κατανοητό ούτε σε τοπικό επίπεδο, αφού τα τελευταία πέντε χρόνια παρατηρούνται αποσπασματικές πρωτοβουλίες με περιορισμένο αντίκρισμα, πρωτοβουλίες και σχεδιασμοί που επικαλύπτονται και το χειρότερο, ότι τοπικά αιρετά όργανα μετατρέπονται σε «ιμάντες» που μεταφέρουν κυβερνητικές αποφάσεις και πολιτικές.
Είναι μάλλον περιττό να αναλύσει κανείς τις αποτυχημένες κυβερνητικές συνταγές, με απόλυτο συγκεντρωτισμό στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση, την αδυναμία κατανόησης του τοπικού γίγνεσθαι, την προχειρότητα στην υλοποίηση πολλών δράσεων (π.χ. κατάρτιση), την διεκπαιρεωτική νοοτροπία, την διασπάθιση των πόρων και όσο και αν το κυβερνητικό αφήγημα θέλει να μας πείσει για το αντίθετο, η πραγματικότητα το διαψεύδει με έμφαση.
Σήμερα λοιπόν που φαίνεται πως τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα έπρεπε:
- Ήρθε η ώρα να διαμορφωθεί από τα κάτω προς τα πάνω, με πρωτοβουλία της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, ένα σχέδιο για το μέλλον της περιοχής μας.
- Να υπάρξει μια νέα τοπική συναίνεση μακριά από κομματικές, παραταξιακές και ευκαιριακές σκοπιμότητες. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι ώρα για σκοπιμότητες.
- Να διαμορφωθεί ένα συνεκτικό σχέδιο τοπικών διεκδικήσεων όπως:
- Αναθεώρηση του συστήματος διακυβέρνησης με τοπική συμμετοχή σε όλα τα θεσμικά όργανα.
- Στήριξη των τοπικών ενεργειακών κοινοτήτων με άνοιγμα του ηλεκτρικού χώρου προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
- Άνοιγμα της συζήτησης για τον σιδηρόδρομο στην Δυτική Μακεδονία.
- Θεσμοθέτηση του παρατηρητηρίου δίκαιης μετάβασης με οριοθέτηση μετρήσιμων στόχων (π.χ. ποσοστά ανεργίας, κατά κεφαλήν ΑΕΠ κ.λ.π.), των οποίων η μη επίτευξη θα οδηγεί σε δρομολόγηση συγκεκριμένων δεσμεύσεων (π.χ. επιπλέον πόροι).
- Ρήτρα Δίκαιης Μετάβασης σε όλες τις σχετικές αποφάσεις της πολιτείας, όπως έχει ήδη προταθεί.
- Διαμόρφωσή ενός συνεκτικού σχεδίου για την αξιοποίηση της βιομηχανικής κληρονομιάς.
- Να συμμετάσχει, ως οφείλει, η ΔΕΗ στις διαδικασίες της Μετάβασης και να πάψει να συμπεριφέρεται, με την ανοχή της κυβέρνησης, ως απόλυτος αποικιοκράτης.
- Να επανέλθει στο 6% η κατανομή για τις λιγνιτικές περιοχές από τα έσοδα δημοπρασιών δικαιωμάτων CO2.
Τέλος, πρέπει άμεσα να ανοίξει ένας ανοιχτός τοπικός διάλογος για την εξέλιξη της μετάβασης, με πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης που οφείλει να κατανοήσει τον ρόλο της και να πάρει τις αναγκαίες αποφάσεις.
Αυτό που σίγουρα πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι, δεν θα πρέπει να περιμένουμε κανέναν άλλον να μας σώσει, αλλά εμείς οφείλουμε να διεκδικήσουμε το καλύτερο για την περιοχή μας.
Σε ένα τόσο σύνθετο και δύσκολο ζήτημα, δεν υπάρχουν εύκολες και μαγικές λύσεις, ούτε οι επιλογές μας πρέπει να μας οδηγούν στο παρελθόν. απαιτούνται νέα πολιτικά εργαλεία και υπέρβαση από όλους.
