Κατά πόσον είναι συμβατό και αποδεκτό το σχεδιαζόμενο πλαίσιο απολιγνιτοποίησης χωρίς την ενεργειακή εξοικονόμηση; Tου Βλάση Οικονόμου
Οι εθνικοί στόχοι απολιγνιτοποίησης αναμένεται να επιτευχθούν μέσω συνχρηματοδότησής έργων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Mechanism). Για τις εν λόγω επενδύσεις, ορθά έχει απαιτηθεί να δοθεί συναίνεση από τις ενδιαφερόμενες περιοχές τόσο για τον τύπο της επένδυσης όσο και για τις χρήσεις γης. Ενδεικτικά στη Δ. Μακεδονία, τα αρχικά πλάνα αφορούν τα mega φωτοβολταϊκά πάρκα της ΔΕΗ (2 GW με κόστος 1 – 1.5 δις €), μονάδες παραγωγής ενέργειας από απορρίμματα και δημιουργία βιομηχανικού πάρκου, ενώ υπό διαβούλευση θα τεθεί το σχετικό Χωροταξικό Σχέδιο. Αντίστοιχα, πρόσφατα εγκρίθηκε η κατάθεση ενός ενιαίου Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης για τα έτη 2021-2027, όπου θα περιλαμβάνει 12 μέτρα «άμεσης δράσης» και θα διαχειρίζεται πόρους από το νέο ΕΣΠΑ της αντίστοιχης περιόδου. Όσον αφορά τις ενεργειακές δράσεις στο Πρόγραμμα αυτό αναφέρονται ενδεικτικά η διείσδυση του φυσικού αερίου στους Δήμους, η κατάρτιση πλαισίου ανάπτυξης φωτοβολταικών σταθμών, η προετοιμασία κρίσιμων υποδομών και ο σχεδιασμός και υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής συνοχής. Σε μια πρώτη ανάγνωση των εν λόγω δράσεων, εύκολα διαφαίνεται ότι το βάρος των επενδύσεων στρέφεται ξεκαθαρα προς τα έργα υποδομών και δικτύων ενώ τα εξίσου μείζονος σημασίας έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, δεν μνημονεύονται πουθενά.
Όπως έχει προαναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο (https://energypress.gr/news/arhi-tis-energeiakis-apodosis-prota-prepei-na-ginei-protarhiki-ston-ethniko-shediasmo-gia-tin), η ενεργειακή απόδοση πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο των πολιτικών, εκτιμώντας σε δίκαιη βάση ποιες επενδύσεις στην προσφορά ή ζήτηση ενέργειας είναι οι πλέον αποδοτικές από πλευράς συνολικού κοινωνικού και οικονομικού κόστους. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσμοθετήσει σαν ακρογωνιαίο λίθο των εθνικών ΕΣΕΚ την αρχή της «Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα». Η Αρχή αυτή είναι θεμελιώδης για την χάραξη πολιτικής, τον προγραμματισμό και τις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, και με βάση αυτήν απαιτείται να επανασχεδιαστεί το ενεργειακό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επενδύσεις που στοχεύουν στην μείωση της ζήτησης ενέργειας, όπως είναι οι ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα έναντι των κλασικών ενεργειακών επενδύσεων που αφορούν τον τομέα της προσφοράς, όπως είναι τα νέα δίκτυα και οι μονάδες παραγωγής, εφόσον οι πρώτες είναι πιο οικονομικά αποδοτικές λαμβάνοντας υπόψιν το κοινωνικό όφελος (δηλαδή τα πολλαπλά οφέλη της εξοικονόμησης ενέργειας από την πλευρά του χρήστη και της κοινωνίας). Στο πλαίσιο αυτό εξάλλου και η νέα Επίτροπος (Ursula von der Leyen) ζήτησε την γρήγορη υλοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και να εξασφαλίσει την εφαρμογή της Αρχής της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα.
Στο Ευρωπαϊκό Έργο ENEFIRST (www.enefirst.eu) που συντονίζουμε στο Institute for European Energy and Climate Policy, στοχεύουμε στην εφαρμογή της Αρχής της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα στα ΕΣΕΚ και στις αντίστοιχες αποτιμήσεις πολιτικών από την πλευρά της Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Επίσης σύντομα θα αναρτηθούν συγκεκριμένα παραδείγματα για το πως οι επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις χρηματοδοτήσεις του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Συγκρίνοντας τις εκτιμώμενες χρηματοδοτικές ανάγκες για τις δράσεις που προανακοινώθηκαν στο Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης και στο ΕΣΕΚ (στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης, φυσικού αερίου κλπ), παρατηρείται ότι είναι υπερπολλαπλάσιες των αντίστοιχων της ενεργειακής απόδοσης (που αναμένονται σε 200-250 εκ. € για την περίοδο 2021-2030).
Στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η Αρχή της Ενεργειακής Απόδοσης Πρώτα θα είναι από τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης στην επίτευξη των στόχων των ΕΣΕΚ, ότι η Ελλάδα έχει επισημάνει τις δυσκολίες της στην επίτευξη των στόχων εξοικονόμησης ενέργειας του 2020 και τους υψηλούς στόχους που έχει θέσει για το 2030, το ερώτημα του κατά πόσο η χώρα μας πληροί την εν λόγω αρχή αναγνωρίζεται ως καίριο! Χρόνος υπάρχει ακόμα, ωστόσο η επαναπροσέγγιση των βασικών αρχών σχεδιασμού και βλέψεων του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης κρίνεται απαραίτητη για να συνάδει με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του new Green Deal.
*Βλάσης Οικονόμου, Institute for European Energy and Climate Policy, The Netherlands (http://www.ieecp.org)
