Μπορούν οι αστικοί λαχανόκηποι να αναπτυχθούν ως σημεία συνάντησης των σύγχρονων τοπικών κοινωνιών ή «απέχουμε έτη πολλά» από τέτοιες πρακτικές αστικής ανάπτυξης; ( η περίπτωση του έργου Ru:rban από το πρόγραμμα Urbact). Του Κώστα Καραμάρκου

3 Μάι, 2020

Οι Αστικοί Λαχανόκηποι αποτελούν πλέον μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη και πρακτική στις σύγχρονες κοινωνίες ανά τον κόσμο.

Πως ορίζει άραγε η Wikipedia αυτό το εργαλείο;

«Η αστική κηπουρική είναι η πρακτική της καλλιέργειας, της επεξεργασίας και της διανομής τροφίμων σε μια πόλη (μικρού ή μεγάλου μεγέθους) ή γύρω από αυτή. Η έννοια των αστικών λαχανόκηπων και των συναφών υποδομών έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον και είναι αρκετά δημοφιλείς τα τελευταία 10-15 χρόνια, ενώ αυτοί βαίνουν συνεχώς αυξανόμενοι για να καλύψουν & τις ανάγκες της ζωής στην πόλη (https://en.wikipedia.org/wiki/Urban_agriculture#cite_note-2).»

Αυτά λέει ο ορισμός της Wikipedia, αλλά όμως τι συμβαίνει στην πραγματική ζωή στις ευρωπαϊκές πόλεις και κωμοπόλεις σχετικά με αυτό το εργαλείο;
Πώς μπορεί κανείς να δημιουργήσει και εν συνεχεία να διαχειριστεί τη λειτουργία των αστικών λαχανόκηπων;
Αφορά μόνο στην κηπουρική σε δημόσια ή ιδιωτικά οικόπεδα, ή αυτοί οι χώροι φιλοξενούν εν τέλει και κάτι διαφορετικό, το οποίο θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει ως πραγματικό κοινωνικό κόμβο μιας τοπικής κοινότητας;

2018 – η ομάδα έργου στους αστικούς κήπους της Ρώμης

Η εφαρμογή επιτυχημένων δράσεων που έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, δράσεων που επίσης υποστηρίζονται από τις τοπικές αρχές, αποτελεί τόσο στόχο, όσο και μεγάλη πρόκληση για τις σύγχρονες πόλεις και τις κοινωνίες τους.

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας η αστική γεωργία επεκτάθηκε ραγδαία. Πέρασε πέρα από την πρωτοβουλία των αυτο-οργανωμένων πολιτών ή των Συλλόγων τους. Οι αστικοί και περιαστικοί λαχανόκηποι έγιναν μια πολλά υποσχόμενη σύγχρονη τάση σε αρκετές πόλεις και κωμοπόλεις σε όλη την Ευρώπη & τον κόσμο.

Τα Πλεονεκτήματα των Αστικών Λαχανόκηπων

Η αστική κηπουρική και γεωργία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της αστικής επισιτιστικής ασφάλειας (https://link.springer.com/article/10.1007/s13593-014-0273-y). Η αστική γεωργία συμβάλλει στην τοπική οικονομική ανάπτυξη, στην ανακούφιση της φτώχειας και στην κοινωνική ένταξη των φτωχών κατοίκων των αστικών περιοχών, καθώς βέβαια και στα πράσινα σημεία μιας πόλης. Η σημασία της αστικής γεωργίας αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο από διεθνείς οργανισμούς όπως ο UN-Habitat (http://wcr.unhabitat.org/) & ο FAO (Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας http://www.fao.org/home/en/ ).

Σήμερα, οι Σύλλογοι που διαχειρίζονται αστικούς λαχανόκηπους συχνά βρίσκονται πραγματικά στην πρώτη γραμμή της αστικής καινοτομίας: θέτουν σε εφαρμογή νέες τεχνικές, χρησιμοποιούν νέες τεχνολογίες, δημιουργούν πράσινα πάρκα για ψυχαγωγικούς και θεραπευτικούς σκοπούς, ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών σε όλες τις περιβαλλοντικές δραστηριότητες μέσω της κατάργησης των αρχιτεκτονικών φραγμών – ιδιαίτερα των ατόμων με κινητικές αναπηρίες και των ατόμων με προβλήματα όρασης – βελτιώνουν την κοινωνική ένταξη, διαδίδουν την κουλτούρα της αειφορίας και της ανθεκτικότητας αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση των πολιτών, των οικογενειών τους, των ομάδων, των ενώσεων και των ιδρυμάτων σχετικά με την ανάγκη διαφύλαξης και αναγέννησης μιας περιοχής, μέσα από κοινές διαδικασίες διαχείρισης κοινών αγαθών και αυτοοργάνωση.

2019 – η ομάδα έργου στο Βίλνιους με τον Αντιδήμαρχο Πράσινης Ανάπτυξης της πόλης

Η περίπτωση του έργου Ru:rban

Στην πόλη της Ρώμης έχει απονεμηθεί βραβείο Καλής Πρακτικής του προγράμματος αστικής ανάπτυξης URBACT για το συμμετοχικό της έργο στην Αστική Κηπουρική. (http://urbact.eu/resilient-urban-and-peri-urban-agriculture). Η πόλη έχει μια μακρά παράδοση αστικών λαχανόκηπων, αλλά η καινοτομία στην περίπτωση της Ρώμης έγκειται στο ότι το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης ενέκρινε σχετικά πρόσφατα έναν Κανονισμό λειτουργίας για τους αστικούς λαχανόκηπους. Οι κήποι αυτοί αναμένονται πλέον να εκπληρώνουν κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς και πολιτιστικούς σκοπούς για τους περιοίκους (και όχι μόνο) ακολουθώντας σαφή θεσμικά βήματα για την ίδρυσή τους, όπως και για τη διαχείριση της λειτουργίας τους.

Μεταφέροντας την καλή πρακτική της Ρώμης σε άλλους 6 Δήμους

Το έργο Ru:rban είναι ένα από τα 25 «Δίκτυα μεταφοράς» του προγράμματος (http://urbact.eu/25-transfer-networks-approved). Επικεντρώνεται στην πτυχή της αστικής κηπουρικής, στη μεταφορά γνώσεων και πολύτιμων εμπειριών από τον κύριο εταίρο στις άλλες συμμετέχουσες πόλεις.

Η αστική κηπουρική είναι ένα εργαλείο για την ενσωμάτωση μειονεκτούντων ατόμων, για την ενθάρρυνση των πολιτών να επανασυνδεθούν με τη φύση, ιδίως εάν περιλαμβάνει σχολεία, νέους και ηλικιωμένους. Όσον αφορά στην κοινωνική ένταξη, η αστική κηπουρική συμβάλλει επίσης στη μείωση του κινδύνου ασθενειών ψυχικής υγείας, στην προώθηση μιας πιο υγιεινής διατροφής και τρόπου ζωής. Οι αστικοί κήποι μπορούν να συνδυάσουν πολιτιστικές δραστηριότητες με την κοινωνική ευημερία και να διαδώσουν δημοκρατικές αξίες. Είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να καταστεί η αστική γεωργία ένα πολύτιμο και ουσιαστικό στοιχείο πολιτικής υπέρ των πράσινων αστικών υποδομών μιας πόλης.

Οι πόλεις που εμπλέκονται στο συγκεκριμένο δίκτυο (Ρώμη, Κορούνια, Βίλνιους, Θεσσαλονίκη, Κρακοβία, Κάεν και Λούρες) ανταλλάσσουν μεθοδολογίες προκειμένου να βελτιώσουν τον αντίκτυπο των αστικών πρακτικών κηπουρικής που εστιάζουν κυρίως στη διαχείριση των κήπων αυτών. Το έργο περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα εμπλεκομένων από τις τοπικές κοινωνίες που έχουν στενή σχέση με τους υφιστάμενους κήπους σε κάθε πόλη, αλλά και άτομα που είναι υπεύθυνα για τη διαχείριση αυτών, που αποτελεί ένα πολύ σημαντικό σημείο για την εύρυθμη λειτουργία τους.

2019 – η ομάδα έργου στη Θεσσαλονίκη στο χώρο ΟΚ Thess

Οι στόχοι που έχουν τεθεί για το εταιρικό αυτό δίκτυο είναι να εμπλουτίσουν τον Κανονισμό των αστικών κήπων της Ρώμης με νέες ιδέες, να μεταφέρουν με τις απαραίτητες θεσμικές προσαρμογές αυτό τον νέο Κανονισμό σε άλλες 6 πόλεις, να τις βοηθήσουν να βελτιώσουν τις πρακτικές διαχείρισης των αστικών κήπων τους, να εκπαιδεύσουν με πολύ επαγγελματικό τρόπο ανθρώπους στο πως να διαχειρίζονται τους κήπους (Gardenisers) ως μέρος ενός σχεδίου δράσης μικρής κλίμακας για κάθε πόλη που βρίσκεται σε εφαρμογή από το 2019.

Τα σχέδια δράσεων στοχεύουν στην αύξηση του ενδιαφέροντος των κατοίκων, προκειμένου να συμμετάσχουν για πρώτη φορά σε δράσεις αστικών κήπων και να μετατρέψουν τα μέρη αυτά ως κέντρα ενδιαφέροντος της γειτονιάς και της ευρύτερης περιοχής.

Μέσω του έργου Ru:rban, οι συμμετέχουσες πόλεις θέλουν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους, ιδίως ανταλλάσσοντας υφιστάμενες γνώσεις και πρακτικές που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη. Εργάζονται επίσης προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού δικτύου πόλεων αστικών κήπων. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία να ερευνηθεί η σημερινή κατάσταση, της ολοένα και αυξανόμενη τάσης της αστικής κηπουρικής στην Ευρώπη.

Πάνω από όλους αυτούς τους στόχους όμως, υπάρχει επίσης ένας πολύ φιλόδοξος: ο σκοπός της έμπνευσης νέων ανθρώπων να εμπλακούν στην κηπουρική της πόλης τους και να δημιουργήσουν αστικούς κήπους ως σύγχρονους κόμβους επικοινωνίας, στους οποίους οι άνθρωποι συναντιούνται καθημερινά και ενεργούν από κοινού.

2019 – η ομάδα έργου με το δήμαρχο της πόλης Κορούνια, Ισπανία

Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αστικής κηπουρικής πλέον στην Ευρώπη, σημαντική εμπειρία και πλήθος ειδικών εκπαιδευτών για να τους υποστηρίξουν. Η πανδημία αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο γιατί αυτά τα εργαλεία αστικής ανάπτυξης είναι πολλαπλά χρήσιμα στις τοπικές κοινωνίες και ήδη πολλές πόλεις προγραμματίζουν να μετατρέψουν μεγάλους κοινόχρηστους χώρους σε αστικούς λαχανόκηπους.

Μας αφορά ως εργαλείο εδώ στη Δυτική Μακεδονία & αν ναι, μπορούμε δειλά δειλά να το αξιοποιήσουμε, εφόσον βέβαια το θέλουν πραγματικά κάποιες μικρές ομάδες στις τοπικές κοινωνίες;

Ζούμε και θέλουμε να παραμένουμε να ζούμε εδώ με ολοένα και πιο ποιοτικό τρόπο, ή εν τέλει #zoumeallou;