Οικολογική οδήγηση (Eco-driving). Του Δρ. Δημήτρη Σαββίδη (www.dsavvidis.gr)

Με τις τιμές των καυσίμων να καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο οι εναλλακτικοί τρόποι οδήγησης των οχημάτων για την εξοικονόμηση χρημάτων αποτελούν επιτακτική ανάγκη. Η οικολογική οδήγηση (eco-driving) προσφέρει πολυάριθμα και άμεσα οφέλη στον οδηγό και τους επιβάτες, μεταξύ των οποίων μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εξοικονόμηση κόστους καυσίμων, καθώς και μεγαλύτερη ασφάλεια και άνεση.

Η οικολογική οδήγηση είναι ένας σύγχρονος και αποτελεσματικός τρόπος οδήγησης που δίνει έμφαση στην εξοικονόμηση καυσίμου, την ταχύτητα και την ασφάλεια. Είναι γνωστή και ως «σύγχρονη οδήγηση» ή «έξυπνη οδήγηση» και εφαρμόζεται ευρέως στη Δυτική Ευρώπη. Στις χώρες που η οικολογική οδήγηση έχει ήδη εισαχθεί στη δοκιμασία οδήγησης (θεωρητικό και πρακτικό μέρος) για την απόκτηση της άδειας οδήγησης, τα μέτρα οικολογικής οδήγησης που θεσπίστηκαν απαιτούν από τους νέους οδηγούς να αποδεικνύουν ότι μπορούν να οδηγούν έχοντας ως γνώμονα την απόδοση του καυσίμου και την ασφάλεια. Ανεξάρτητα από το αν οδηγείτε φορτηγό, λεωφορείο, συμβατικό ή υβριδικό όχημα, με μηχανικό ή αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων, οι τεχνικές οικολογικής οδήγησης αυξάνουν το συνολικό αριθμό διανυθέντων χιλιομέτρων με την ίδια ποσότητα καυσίμου. Σε μια δύσκολη οικονομική συγκυρία όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, η αύξηση των διανυθέντων χιλιομέτρων με την ίδια ποσότητα καυσίμου εξοικονομεί χρήματα και μειώνει τη συλλογική μας εξάρτηση από το αργό πετρέλαιο.

Θετικές επιπτώσεις της οικολογικής οδήγησης

• Μέση μείωση της κατανάλωσης καυσίμου και των εκπομπών CO2 κατά 5-15%
• Μείωση του επιπέδου θορύβου (λόγω χαμηλότερων στροφών λειτουργίας του κινητήρα). Ο θόρυβος του κινητήρα ενός αυτοκινήτου που κινείται με 4000 rpm (στροφές ανά λεπτό) ισούται με τον θόρυβο κινητήρα 32 αυτοκινήτων στις 2000 rpm. Ως εκ τούτου, η οικολογική οδήγηση μειώνει ένα από τα κύρια προβλήματα που προκαλούν τα οχήματα στις αστικές περιοχές όπως ο θόρυβος.
• Οδική ασφάλεια: έως 40% λιγότερα ατυχήματα
• Χαμηλότερο κόστος συντήρησης των οχημάτων (π.χ. φρένα, ελαστικά) με άμεσο αντίκτυπο στα οικονομικά μας
• Αύξηση του επιπέδου άνεσης κατά τις μετακινήσεις (χαμηλότερες ταχύτητες μετακίνησης, λιγότερη πέδηση, λιγότερο άγχος)
• Συμβάλλει στους στόχους της ΕΕ σχετικά με τις εκπομπές CO2 από τα οχήματα (χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου σημαίνει χαμηλότερες εκπομπές CO2)

Το βάρος του οχήματος είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την κατανάλωση καυσίμου. Έτσι, με επιπλέον φορτίο 100 kg σε ένα όχημα μεσαίας κατηγορίας βάρους 1500 kg, παρατηρείται αύξηση της κατανάλωσης κατά 6,7%. Ως εκ τούτου, το ελάχιστο πρόσθετο βάρος θα πρέπει να χρησιμοποιείται στο ιδιωτικό αυτοκίνητο. Το τυπικό πρόσθετο βάρος που διαπιστώνεται στα οχήματα περιλαμβάνει τα συνήθη περιττά βάρη, τις αλυσίδες χιονιού, ξεχασμένα αντικείμενα στο πορτ-μπαγκάζ, τις μπαγκαζιέρες οροφής κ.α.

Η αεροδυναμική του οχήματος  είναι ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την κατανάλωση καυσίμου. Όλα τα οχήματα υποβάλλονται σε διεξοδικές δοκιμές σε αεροσήραγγες για τη βελτιστοποίηση της αεροδυναμικής τους ποιότητας. Μία βάση για μεταφορά των σκι στην οροφή του αυτοκινήτου μπορεί να αυξήσει σημαντικά την τιμή C (μέτρο για την αεροδυναμική), έτσι ώστε η κατανάλωση καυσίμου να αυξηθεί αισθητά, ειδικά σε υψηλές ταχύτητες. Με ταχύτητα 120 km/h, μπορεί να προκαλέσει μέχρι και 20% αύξηση της κατανάλωσης καυσίμου. Άλλα ακατάλληλα εξαρτήματα, όπως οι μπαγκαζιέρες, οι μπάρες οροφής αλλά και οι επιπλέον κεραίες παρεμποδίζουν σημαντικά την αεροδυναμική ποιότητα.

Ελέγξτε την πίεση των ελαστικών του αυτοκινήτου σας μία φορά το μήνα. Ένα σημαντικό μέρος της ενέργειας για την κίνηση ενός αυτοκινήτου είναι απαραίτητο για να ξεπεραστεί η αντίσταση κύλισης των ελαστικών. Εάν η πίεση των ελαστικών είναι κατά 25% χαμηλότερη της κανονικής τότε η αντίσταση κύλισης αυξάνεται κατά 10% και η κατανάλωση καυσίμου κατά 2%. Η πολύ χαμηλή πίεση των ελαστικών έχει επίσης δυσμενείς επιπτώσεις στον χειρισμό του οχήματος και στην συνολική απόσταση πέδησης σε περίπτωση ανάγκης. Η πίεση των ελαστικών πρέπει να ελέγχεται σε ψυχρά ελαστικά. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχετε διανύσει λιγότερα από τρία χιλιόμετρα, διαφορετικά πρέπει να περιμένετε περίπου 10 λεπτά και να αφήσετε τα ελαστικά να κρυώσουν. Οι κατασκευαστές αυτοκινήτων συνιστούν πάντα δύο διαφορετικές πιέσεις ελαστικών: μία για οδήγηση χωρίς φορτίο και μία για οδήγηση με πλήρες φορτίο. Αυτές οι ενδείξεις πίεσης περιλαμβάνονται στο εγχειρίδιο λειτουργίας του οχήματος, αλλά συχνά και σε κάποια ετικέτα κολλημένη επί του οχήματος. Σήμερα, αρκετά οχήματα διαφόρων κατασκευαστών είναι εξοπλισμένα με ηλεκτρονικό σύστημα (Tire Pressure Monitoring System-TPMS), το οποίο παρακολουθεί συνεχώς την πίεση των ελαστικών και ενημερώνει τον οδηγό σε περίπτωση απώλειας.

Το σύστημα κλιματισμού (A/C) μπορεί επίσης να αυξήσει σημαντικά την κατανάλωση καυσίμου. Έχει βρεθεί ότι για την ψύξη του εσωτερικού ενός οχήματος κατά τη θερινή περίοδο όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι πάνω από 30 βαθμούς Κελσίου και το όχημα κινείται εντός πόλης σε συνθήκες κυκλοφοριακής συμφόρησης, η κατανάλωση καυσίμου αυξάνεται κατά 20%. Ένα αυτοκίνητο που κανονικά καταναλώνει 8 λίτρα καυσίμου θα χρειαζόταν περίπου 10 λίτρα με κλιματισμό. Ωστόσο, εκτός πόλης με ταχύτητες άνω των 80 km/h, η χρήση κλιματισμού έχει ως αποτέλεσμα να απαιτείται λιγότερο καύσιμο απ’ ότι αν το όχημα οδηγούνταν με ανοικτά παράθυρα.

Οι βασικές τεχνικές της οικολογικής οδήγησης είναι οι εξής:

• Η συστηματική αύξηση της απόστασης μεταξύ οχημάτων στο πλαίσιο της κυκλοφοριακής ροής βελτιώνει σημαντικά τη συνολική οδική ασφάλεια. Η αυξημένη απόσταση ασφαλείας που ισοδυναμεί περίπου με 3 δευτερόλεπτα από το μπροστινό όχημα βελτιστοποιεί τις επιλογές δράσης και μειώνει τις επικίνδυνες καταστάσεις. Απομακρύνετε το πόδι σας από το γκάζι αν η ροή της κυκλοφορίας μειώνεται για να διατηρηθεί η απόσταση ασφαλείας. Με αυτές τις απλές αλλαγές της ταχύτητας, οι όποιες διακυμάνσεις της κυκλοφορίας μπορούν συχνά να εξομοιωθούν και να αντιμετωπιστούν με ήπιο τρόπο. Ως εκ τούτου, πιθανό δυνατό φρενάρισμα και κατασπατάληση της ενσωματωμένης κινητικής ενέργειας μπορεί συχνά να αποφευχθεί, όπως επίσης και η ανάγκη επιτάχυνσης μετά από υπερβολικά σκληρή επιβράδυνση (απότομο φρενάρισμα).
• Η αξιοποίηση της δυναμικής των οχημάτων σημαίνει την αποτελεσματικότερη χρήση της κατανεμημένης κινητικής ενέργειας του αυτοκινήτου. Ο γενικός στόχος είναι να αφήνεται το αυτοκίνητο σε κίνηση και να κινείται με σταθερή ταχύτητα χωρίς να εφαρμόζουμε τα φρένα και στη συνέχεια να επιταχύνεται. Αφήστε το αυτοκίνητο να κινείται με ταχύτητα στο κιβώτιο. Η ταχύτητα του οχήματος θα μειωθεί λόγω της επίδρασης πέδησης του κινητήρα μέσω μηχανικής τριβής (με τη σύμπλεξη της ταχύτητας στο κιβώτιο). Χρησιμοποιώντας τη σωστή ταχύτητα (π.χ. κατά την οδήγηση σε κατηφόρα) η ακούσια επιτάχυνση μπορεί να αποφευχθεί. Η τεχνική αυτή είναι επωφελής για την εξοικονόμηση καυσίμου εάν ο αντίστοιχος κινητήρας διαθέτει σύστημα διακοπής της παροχής καυσίμου.
• Διατήρηση σταθερής ταχύτητας με χαμηλό αριθμό στροφών του κινητήρα (rpm). Αποφεύγετε την ταχεία επιτάχυνση και πέδηση, καθώς οδηγούν σε αυξημένη κατανάλωση καυσίμου. Η ομαλή οδήγηση με σταθερή ταχύτητα εξοικονομεί καύσιμο σε σύγκριση με την ίδια μέση ταχύτητα, αλλά με συχνά φρεναρίσματα και επιταχύνσεις, οι οποίες όχι μόνο καταναλώνουν καύσιμο, αλλά αυξάνουν και το επίπεδο καταπόνησης κατά την οδήγηση ενώ προκαλούν πρόσθετους κινδύνους για την ασφάλεια. Η οικολογική οδήγηση επιδιώκει έναν ομαλό τρόπο οδήγησης που επιτρέπει την απρόσκοπτη και εύκολη κυκλοφορία. Η χρήση συστήματος ελέγχου της ταχύτητας (cruise control) μπορεί να είναι χρήσιμη για την υποστήριξη της ομαλής κίνησης, ιδίως για την οδήγηση εκτός πόλης (επαρχιακοί δρόμοι ή αυτοκινητόδρομοι), αλλά και για ορισμένες καταστάσεις κυκλοφορίας εντός πόλης (όρια ταχύτητας κτλ).
• Η οδήγηση με υψηλή ταχύτητα και υψηλές στροφές του κινητήρα οδηγεί σε δραστική αύξηση της κατανάλωσης καυσίμου. Ειδικότερα, για την οδήγηση εντός πόλης, δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα αύξησης της μέσης ταχύτητας ή απόκτησης χρονικού πλεονεκτήματος με απότομες επιταχύνσεις και υψηλές στιγμιαίες ταχύτητες. Ο συνολικός χρόνος που χρειάζεστε για μια διαδρομή εξαρτάται από πολλούς εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. πυκνότητα κυκλοφορίας, φωτεινοί σηματοδότες κ.λπ.). Ακόμη και στον αυτοκινητόδρομο, η δυνατότητα εξοικονόμησης χρόνου είναι αρκετά μικρή και το τίμημα είναι η υπερβολικά υψηλή κατανάλωση καυσίμων. Έστω και αν κινηθούμε με λίγο μεγαλύτερη ταχύτητα αυτό θα σημαίνει υψηλότερη τιμή RPM και επιπλέον αεροδυναμική οπισθέλκουσα, ακόμη και εντός των ορίων ταχύτητας (π.χ. 110 έως 120 χλμ./ωρα), ενώ θα καταναλώσουμε περισσότερο καύσιμο και θα σπαταλήσουμε χρήματα.
• Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η οδήγηση με υψηλό ή ακόμη και μέσο αριθμό στροφών κινητήρα καταναλώνει πάντα περισσότερο καύσιμο συγκριτικά με την οδήγηση με χαμηλές στροφές σε οποιαδήποτε ταχύτητα. Ως εκ τούτου, συνιστάται ιδιαίτερα η έγκαιρη αλλαγή ταχυτήτων. Ωστόσο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του οχήματος, καθώς και η συνθήκες κυκλοφορίας.
• Όταν επιβραδύνετε ή κατεβάζετε ταχύτητα, διατηρήστε την ίδια ταχύτητα στο κιβώτιο ταχυτήτων αλλά απομακρύνετε το πόδι σας από τα πεντάλ γκαζιού το συντομότερο δυνατόν. Στις περισσότερες περιπτώσεις και για τα περισσότερα οχήματα, αυτό θα ενεργοποιήσει την διακοπή παροχής καυσίμου, μειώνοντας τη ροή καυσίμου σχεδόν στο μηδέν.
• Σχεδιάστε και σκεφτείτε τη διαδρομή πριν ξεκινήσετε. Αντιστοιχίστε τη διαδρομή με τις ικανότητές σας. Για παράδειγμα, αν νομίζετε ότι οι αυτοκινητόδρομοι και οι κυκλικοί κόμβοι θα σας δημιουργήσουν επιπλέον άγχος, επιλέξτε άλλες οδικές αρτηρίες για να είστε πιο ήρεμοι.
• Ζητήστε από έναν επιβάτη να σας βοηθήσει να πλοηγηθείτε. Χρησιμοποιήστε την τεχνολογία πλοήγησης (GPS) εάν αυτό βοηθά.
• Προσπαθήστε να οδηγείτε την ασφαλέστερη ώρα. Ιδανικά, οι ώρες αιχμής θα πρέπει να αποφεύγονται εάν αυτό είναι δυνατόν.
• Η ορθή συντήρηση και χρήση του οχήματός σας είναι εξίσου σημαντικές με την οικολογική οδήγηση.
• Απενεργοποιήστε τον κινητήρα σας εάν σταματήσετε για περισσότερα από 30 δευτερόλεπτα. Πολλά οχήματα είναι εξοπλισμένα πλέον με το σύστημα Start/Stop για αυτόν ακριβώς το λόγο.
• Μην προθερμαίνετε τον κινητήρα σας ακόμη και τον χειμώνα. Ξεκινήστε αμέσως μόλις τεθεί σε λειτουργία ο κινητήρας και οδηγήστε με χαμηλή ταχύτητα τα πρώτα χιλιόμετρα.

Εξέταση εναλλακτικών μέσων μεταφοράς

Περίπου το 25% όλων των μετακινήσεων με αυτοκίνητο είναι κάτω από 2 χιλιόμετρα και το 50% των μετακινήσεων είναι κάτω από 5 χιλιόμετρα. Η επιλογή του ποδηλάτου ή του περπατήματος δεν έχει μόνο θετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αλλά και στην υγεία και στην τσέπη μας. Η χρήση των ΜΜΜ βοηθά επίσης να εξοικονομήσουμε χρήματα και να αποφύγουμε το άγχος και τη μόλυνση που προκαλούν τα οχήματα. Εξετάστε το ενδεχόμενο δημιουργίας «δεξαμενής» αυτοκινήτων (car-pooling) με φίλους/συνάδελφους που πηγαίνουν στον ίδιο προορισμό με εσάς ή προσπαθήστε να μοιραστείτε αυτοκίνητα (car-sharing) προκειμένου να εξοικονομήσετε καύσιμα και χρήμα.

*Ο Δρ. Δημήτριος Σαββίδης είναι εργαζόμενος στην Γενική Διεύθυνση Δράσης για το Κλίμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής