Περί του Παρεκκλησίου της Αγίας Αικατερίνης στο Ιστορικό Επισκοπείο Κοζάνης

Η Ιερά Μητρόπολις Σερβίων και Κοζάνης, δια της παρούσης υπεύθυνης ανακοινώσεως, επιθυμεί να ενημερώσει το χριστεπώνυμο πλήρωμα για τις εξελίξεις στο θέμα της ανεγέρσεως του Παρεκκλησίου της Αγίας Αικατερίνης στον περιβάλλοντα ιδιόκτητο χώρο του Επισκοπείου Κοζάνης.

Εκδόθηκε στα τέλη του μηνός Απριλίου ε.ε. το Προεδρικό Διάταγμα τροποποιήσεως του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου στο οικοδομικό τετράγωνο 267.Έτσι, διασαφηνίζεται προς όλους ότι ο περιβάλλων χώρος του ιστορικού Επισκοπείου Κοζάνης ανήκει στον φυσικό του ιδιοκτήτη, ο οποίος είναι η Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης!

Πρέπει να σημειώσουμε για την ιστορία ότι το αρχικό οικόπεδο του Επισκοπείου Κοζάνης ήταν πολύ μεγαλύτερο από την σημερινή του μορφή, καθώς περιελάμβανε το 1^ο Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης «Γεωργίου Κονταρή» και τις πολυκατοικίες πίσω από το νέο κτίριο των Διοικητικών Υπηρεσιών της Ιεράς Μητροπόλεως μέχρι την οδό Μητροπολίτου Φωτίου. Η Μητρόπολη Κοζάνης τα παραχώρησε αφιλοκερδώς, τόσο για την πνευματική πρόοδο των νέων ανθρώπων, όσο και για τις ανάγκες κατοικίας των Κοζανιτών, καθώς η πόλη της Κοζάνης αυξανόταν πληθυσμιακώς.

Δυστυχώς, η κενωτική αυτή προσφορά της τοπικής Εκκλησίας όχι μόνο δεν αναγνωρίστηκε, αλλά ένα αρκετά μεγάλο μέρος από τον αύλειο χώρο του Επισκοπείου της χαρακτηρίστηκε ως κοινόχρηστος από τον Δήμο Κοζάνης, με το Προεδρικό Διάταγμα της 22-3-1932 (ΦΕΚ Α’ 89/26-3-1932) «Περὶ τροποποιήσεως σχεδίου πόλεως Κοζάνης». Επαναχαρακτηρίστηκε ως κοινόχρηστος χώρος με την απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφερείας Δυτικής Μακεδονίας (υπ’ αριθ. ΠΕ.ΧΩ. 1299/00/23-1-2001), αλλά ακυρώθηκε με την υπ’ αριθ. 3885/2007 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, κατά το μέρος που αφορά την πολεοδομική ενότητα Ε’, όπου και οι αρχαιολογικοί χώροι του Επισκοπείου και του Ι. Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου.

Η Αγία Αικατερίνα συνδέεται με το κτίριο του Επισκοπείου και τους Επισκόπους της Επισκοπής (και μετέπειτα Μητροπόλεως) Σερβίων και Κοζάνης. Ο μακαριστός Επίσκοπος Σερβίων και Κοζάνης Θεόφιλος διαμόρφωσε το 1785 ένα δωμάτιο του Επισκοπείου, το οποίο κτίστηκε κατά τα πρότυπα των παλαιών αρχοντικών της Κοζάνης το 1744, στον όροφο σε Παρεκκλήσιο και το ονόμασε «Αγία Αικατερίνα» από θυμιατό που έφερε εγχαραγμένο το όνομα της Αγίας. Επί αρχιερατείας του μακαριστού Μητροπολίτου Σερβίων και Κοζάνης (μετέπειτα Πατρών) κυρού Κωνσταντίνου Πλατή (1945 – 1957), μέσα στις αλλεπάλληλες επεμβάσεις στο κτίριο του Επισκοπείου, καθαιρέθηκε τμήμα του εξωτερικού τοίχου και επεκτάθηκε το εσωτερικό Παρεκκλήσιο μέσα στον όροφο του Επισκοπείου και πρόσθεσε μία εξωτερική σκάλα.

Ωστόσο, στην αρχιτεκτονική μελέτη για την αποκατάσταση του Επισκοπείου, η οποία εγκρίθηκε και από το Υπουργείο Πολιτισμού, καταβλήθηκε ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε οι ανάγκες των λειτουργιών της Μητροπόλεως να εντάσσονται αρμονικά στην τυπολογική διαμόρφωση του αρχοντικού και να αναδεικνύονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ιστορικού κτιρίου. Έτσι, αποφασίστηκε η αποκατάσταση του εκλείποντος Παρεκκλησίου της Αγίας Αικατερίνης με την ανέγερση νέου στον αύλειο χώρο της Ιεράς Μητροπόλεως σε ικανή απόσταση (25 μ.) από το κυρίως μνημείο, 34 τ.μ. και ύψους 5 μέτρων με αρχές παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και χρήση παραδοσιακών υλικών, ώστε να συνδέεται μορφολογικά με το Επισκοπείο. Το ύψος των πέντε (5) μέτρων με την μεγάλη κατηφορική κλίση που έχει το σημείο κατασκευής από την οδό Χαρισίου Μεγδάνη δεν θα είναι εν τέλει μεγαλύτερο από 2,5 με 3 μέτρα. Δεν τίθεται λοιπόν θέμα αισθητικής βλάβης, αφού θα υπάρχει αρμονία με το μνημείο. Δόξα τω Θεώ, η ανακαίνιση του Ιστορικού Επισκοπείου Κοζάνης (2008-2012) πραγματοποιήθηκε, οι Διοικητικές Υπηρεσίες στεγάζονται στο ιστορικό χώρο του Επισκοπείου (2017) και το Κειμηλιάρχειο της Ιεράς Μητροπόλεως «Άγιος Συμεών ο νέος Θεολόγος» εγκαινιάστηκε και είναι επισκέψιμο (2021).

Το 2009 με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού (αρ. πρωτ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ34/13186/6777/6-3-2009), που εκδόθηκε με την ομόφωνη γνωμοδότηση του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Δυτικής Μακεδονίας (Πράξη 35/3-2-2009) εγκρίθηκε η ανέγερση Ιερού Ναού Αγίας Αικατερίνης στο Ο.Τ. 267 εντός του χώρου του Επισκοπείου στην Κοζάνη,  καθώς με το Βασιλικό Διάταγμα της 15-10-1937 (ΦΕΚ Α’ 428/23-10-1937) το Επισκοπείο Κοζάνης χαρακτηρίσθηκε ως Διατηρητέο Ιστορικό Μνημείο. Το 2010 το θέμα τέθηκε στο τότε Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κοζάνης, το οποίο είχε γνωμοδοτήσει αρνητικά στην κατασκευή του Παρεκκλησίου.

Η Ιερά Μητρόπολη προσέφυγε για την ανάκληση  αυτής της απόφασης στο τριμελές Διοικητικό Πρωτοδικείο Κοζάνης (αριθ. Πράξεως καταθέσεως 231/27-10-2010). Η  προσφυγή έγινε δεκτή από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Κοζάνης, το οποίο ζήτησε την εκ νέου ρύθμιση του πολεοδομικού καθεστώτος (αριθ. Αποφ. 86/2015).

Εν  συνεχεία, μετά από αίτημα της Ιεράς Μητροπόλεως (816/30-10-2017 έγγραφό της) προς το Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Δυτικής Μακεδονίας, εγκρίθηκε οριστικά η αρχιτεκτονική μελέτη της κατασκευής του Παρεκκλησίου της Αγίας Αικατερίνης στην νέα της θέση, όχι νοτιοδυτικά όπως είχε προβλεφθεί στην αρχή, αλλά νοτιοανατολικά (ΥΠΠΟΑ/ΓΔΠΚ/ΕΦΑΚΟΖ/510819/05662/14-12-2017).

Ζητήθηκε, επίσης, από την καθ΄ ημάς Ιερά Μητρόπολη και ελήφθη έγκριση με θετική γνωμοδότηση επί της Αρχιτεκτονικής μελέτης του υπό ανέγερση Παρεκκλησίου της Αγίας Αικατερίνης στον προαύλιο χώρο του Επισκοπείου Κοζάνης από το Κεντρικό Συμβούλιο Εκκλησιαστικής Αρχιτεκτονικής (ΚΕ.Σ.Ε.Α.) της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, (σχετ. αριθ. Πρωτ. 77/18-7-2019, συνεδρίαση της 18-7-2019, 4^ο Πρακτικό, 15^ο θέμα), μολονότι υπήρχαν εγκρίσεις της Αρχιτεκτονικής μελέτης και από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Η Ιερά Μητρόπολη, έχοντας τις θετικές γνωμοδοτήσεις από τις αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισμού, ζήτησε από τον Δήμο Κοζάνη (631/18-9-2019 έγγραφό της) την εκ νέου ρύθμιση του χώρου που πλέον είναι στην ιδιοκτησίας της σε Δομήσιμο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προστατευτικές διατάξεις για το περιβάλλον και ιδίως για τις αρχαιότητες (Ν. 3028/2002). Τον Απρίλιο του 2021 είχε εγκριθεί κατά πλειοψηφία από το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κοζάνης η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου για το Οικοδομικό Τετράγωνο 267 με τον αποχαρακτηρισμό του από Κοινόχρηστο Χώρο και την ρύθμιση του σε Δομήσιμο.

Έφθασε, λοιπόν, ο καιρός η Αγία να εορτάζεται στο «σπίτι» της, διότι δεν νοείται Μητροπολιτικό Μέγαρο χωρίς Παρεκκλήσιο! Ο πιστός λαός της πόλεως, και όχι μόνο, θα έχει την ευκαιρία να ανάψει ένα κερί, να προσευχηθεί στην Αγία του, αλλά και να γνωρίσει (για όποιον το επιθυμεί) τον πολιτιστικό πλούτο που αποθησαυρίζεται μέσα στον χώρο της Ιεράς Μητροπόλεως, τόσο στο ιστορικό Επισκοπείο, όσο και στο Κειμηλιαρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως. Επίσης, θα μπορεί να ευφραίνεται μέσα στον πράσινο περιβάλλοντα χώρο του Επισκοπείου, το οποίο δημιούργησε και φροντίζει καθημερινά η τοπική Εκκλησία. Η Εκκλησία γνωρίζει πως το περιβάλλον, ο κήπος, τα φυτά, τα λουλούδια, τα δέντρα, η εξοχή αποτελούν μοναδική δημιουργία του Θεού αλλά και ευκαιρίες για την ψυχική τόνωση, αναψυχή και ψυχαγωγία του τόσο ταλαιπωρημένου και υπαρξιακά πολυκερματισμένου σήμερα ανθρώπου, καθώς και για δοξολογία του ονόματος του Θεού, ο Οποίος «πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησεν». Η τοπική Εκκλησία το προσφέρει αυτό! Και πολιτισμό και πράσινο με έργα που μιλούν από μόνα τους!

Είθε ο Θεός, με τις πρεσβείες της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης της πανσόφου, να μας αξιώσει να οικοδομήσουμε και να εγκαινιάσουμε το Παρεκκλήσιό της, ώστε να τιμάται στον φυσικό και αρμόζοντα χώρο η Αγία μας.

Εκ της Ιεράς Μητροπόλεως.