Στο σημερινό υπουργικό το φαραωνικό project των 5 δισ. ευρώ για την αναβάθμιση των λιγνιτικών περιοχών – Τα 5 πιο εμβληματικά έργα, η «Μετάβαση ΑΕ» και η νέα Διαχειριστική Αρχή
Τέσσερα – πέντε εμβληματικά έργα, από το πρώτο project παραγωγής υδρογόνου «White Dragon» στην Ελλάδα, έως τις νέες μεγάλες μονάδες τηλεθέρμανσης και το βόρειο τμήμα του αυτοκινητόδρομου Ε65, δίνουν τον τόνο στο φαραωνικό σχέδιο για τη «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση», που παρουσιάζεται στο σημερινό υπουργικό συμβούλιο.
Ένα από τα πιο φιλόδοξα αναπτυξιακά projects που έχουν γίνει ποτέ στην χώρα, που έχει επικεφαλής τον Κωστή Μουσουρούλη αλλά λόγω ακριβώς των εθνικών του διαστάσεων έχει τεθεί υπό την ομπρέλα του υπ. Ανάπτυξης, με προβλεπόμενες επενδύσεις ύψους 5 δισ. ευρώ και μια αρκετά σύνθετη δομή, από την αποτελεσματική λειτουργία της οποίας θα εξαρτηθεί και η επιτυχία του.
Το νομοσχέδιο, προβλέπει τη σύσταση της εταιρείας «Μετάβαση ΑΕ» – κάτι σαν την «Ελληνικό ΑΕ»– στην οποία και θα περάσουν 164.000 στρέμματα ζωνών εξόρυξης λιγνίτη μαζί με τα πάγια, πλην εκείνων που διατηρεί η ΔΕΗ για δικές της πράσινες επενδύσεις. Δηλαδή ένα 66% επί του συνόλου των 247.000 στρεμμάτων που περιλαμβάνονται στην περιουσιακή βάση της ΔΕΗ.
Εκτάσεις που θα αποσχιστούν και για τις οποίες η αξία τους θα συμψηφιστεί με τα κόστη αποκατάστασης. Η «Μετάβαση ΑΕ», ένα όχημα ειδικού σκοπού (SPV), αναλαμβάνει να εξυγιάνει και να αναβαθμίσει τα 164.000 αυτά στρέμματα που σήμερα φιλοξενούν ορυχεία και λιγνιτικές μονάδες.
Η νέα Διαχειριστική Αρχή
Κλειδί φυσικά οι εμβληματικές επενδύσεις, συνολικού ύψους 5 δισ ευρώ, για τις οποίες θα δημιουργηθεί με νομοθετική ρύθμιση Ειδική Διαχειριστική Αρχή στο υπ. Ανάπτυξης. Αντικείμενό της η δρομολόγηση όλων εκείνων των απαιτούμενων ενεργειών που απαιτούνται για την εφαρμογή του «Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης» (ΣΔΑΜ).
Η Αρχή θα στελεχωθεί με το κατάλληλο προσωπικό και θα «προικοδοτηθεί» με όλους τους απαραίτητους πόρους για να φέρει σε πέρας το έργο της. Ποιό είναι αυτό ; Να διαχειριστεί σωστά τα ευρωπαϊκά κονδύλια δισεκατομμυρίων που θα συγκεντρωθούν από τα διαφορετικά μεταξύ τους Ταμεία. Τα 1,65 δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, μαζί με τα 300 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης αθροίζουν χονδρικά ένα «κουμπαρά» περίπου 2 δισ. ευρώ. Αυτό είναι το ζεστό κρατικό χρήμα. Τα υπόλοιπα 3 δισ. μέχρι τα 5 δισ. θα προέλθουν από δύο ξεχωριστούς πυλώνες: Το Invest EU, μέσω και μόχλευσης από ιδιωτικές επενδύσεις – μόνο αυτή του «White Dragon» αρκεί για να καλύψει όλο το ποσό- και δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Το πρώτο μιας σειράς μνημονίων που ξεκλειδώνει χρηματοδότηση 325 εκατ. ευρώ για επενδύσεις σε βιώσιμη ενέργεια, μεταφορές, κοινωνική στέγαση, ανάπτυξη δεξιοτήτων και περιβάλλον σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη, υπέγραψαν τον Ιούνιο οι Κώστας Σκρέκας (ΥΠΕΝ) και Βέρνερ Χόγιερ (ΕΤΕπ). Ειδικοί της ΕΤΕπ θα συνεργαστούν με την ελληνική πλευρά για να ανταλλάξουν βέλτιστες πρακτικές και να βοηθήσουν στην προετοιμασία και υλοποίηση του έργου. Η χρηματοδότηση αποτελεί την αφετηρία της υποστήριξης που θα παρέχει η ΕΤΕπ για την υλοποίηση κι άλλων επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές.
Τα τέσσερα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια
Στο σημερινό υπουργικό συμβούλιο θα παρουσιαστεί φυσικά μόνο το γενικό πνεύμα του νομοσχεδίου. Οχι λεπτομέρειες όπως οι παραπάνω ή αυτές που αφορούν αναλυτικά τα τέσσερα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι θα εκπονηθούν συνολικά τέσσερα σχέδια, ένα για κάθε ορυχείο, δηλαδή για Πτολεμαΐδα, Αμύνταιο, Κλειδί-Βεύη και Μεγαλόπολη. Σε αυτές τις μελέτες θα περιγράφονται αναλυτικά οι χρήσεις γης, ενώ ο ορίζοντας υλοποίησής τους τοποθετείται μεταξύ 16 με 18 μήνες. Το διάστημα κατά το οποίο θα καταρτίζονται τα Ειδικά Πολεοδομικά σχέδια για κάθε ορυχείο με όλες τις μελέτες (περιβαλλοντικών επιπτώσεων, υδατορεμάτων, κ.ό.κ.), δεν θα είναι νεκρό. Στο ενάμισι αυτό χρόνο θα ξεκινήσουν οι πρώτες εργασίες αποκατάστασης των εδαφών μέσω των 300 εκατ. ευρώ του ΕΣΠΑ.
Τα πρώτα εμβληματικά έργα
Στο μέτωπο των εμβληματικών έργων, τον τόνο δίνουν τουλάχιστον πέντε.
- Αγωγός Φυσικού Αερίου προς Δ.Μακεδονία, μήκους 155 χιλιομέτρων και κόστους 110 εκατ. ευρώ. Συνδέεται άμεσα με το masterplan της απολιγνιτοποίησης. Στόχος του ΔΕΣΦΑ είναι ο διαγωνισμός για το κατασκευαστικό κομμάτι του αγωγού να τρέξει στα τέλη του 2021 ή αρχές του 2022, ώστε να έχει αναδειχθεί ανάδοχος εντός του πρώτου εξαμήνου της επόμενης χρονιάς. Χρονοδιάγραμμα που συνάδει με το στόχο ολοκλήρωσης του έργου εντός του 2023. Το πρώτο βήμα έγινε τον Ιούλιο, με τη προκήρυξη από το διαχειριστή του διαγωνισμού προμήθειας των σωλήνων για την εκκίνηση του έργου. Κοστολογείται στα 51,39 εκατ. ευρώ και η προθεσμία για την υποβολή προτάσεων είναι η 13η Σεπτεμβρίου, ημέρα κατά την οποία θα αποσφραγιστούν οι φάκελοι ανάδειξης του μειοδότη. Η διάρκεια του έργου ορίζεται στους 24 μήνες από την υπογραφή της σύμβασης, ενώ ο ΔΕΣΦΑ έχει το δικαίωμα μονομερούς παράτασης.
- Το βόρειο τμήμα του αυτοκινητοδρόμου Ε65. Χρηματοδοτείται από Ταμείο Ανακάμψης και τα πρώτα έργα πήραν μπροστά μόλις πριν από μια εβδομάδα. Το μεγάλο αυτό project συνδέεται ευθέως με την απολιγνιτοποίηση. Χωρίς το συγκεκριμένο δρόμο θα ήταν αδύνατο να διαφοροποιηθεί το παραγωγικό μοντέλο της Δ.Μακεδονίας και να αρθεί η απομόνωσή της από τα μεγάλα οικονομικά κέντρα. Το έργο επιταχύνθηκε ακριβώς λόγω της απολιγνιτοποίησης.
- Το project παραγωγής υδρογόνου «White Dragon». Έχει ήδη πάρει το προκαταρκτικό «πράσινο φως» των Βρυξελλών, με τη τελική αξιολόγηση για μία «θέση» στο IPCEI και κατά συνέπεια, χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους, να αναμένεται το Νοέμβριο. Στόχος, η χρήση ανανεώσιμης ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα για την παραγωγή πράσινου υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης στη Δ. Μακεδονία. Το παραγόμενο υδρογόνο θα αποθηκεύεται τόσο άμεσα (βραχυπρόθεσμη αποθήκευση), όσο και έμμεσα (διοχέτευση στον αγωγό φυσικού αερίου του ΔΕΣΦΑ). Και μέσω κυψελών καυσίμου υψηλής θερμοκρασίας, θα προσφέρει στο σύστημα της χώρας ηλεκτρική ενέργεια, λειτουργώντας ως μία σταθερή μονάδα βάσης συμπαραγωγής πράσινης ενέργειας και θερμότητας. Εκτός της ΔΕΠΑ Εμπορίας, που είναι ο συντονιστής, στο «White Dragon» συμμετέχουν οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι της χώρας. Δηλαδή ΔΕΗ, ΔΕΣΦΑ, ΕΛΠΕ, Motor Oil, Σωληνουργεία Κορίνθου, TAP, ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Damco Energy (Όμιλος Κοπελούζου). Σαν project έχει την έμπρακτη υποστήριξη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.
- Οι τηλεθερμάνσεις των τριών πόλεων Αμύνταιο, Πτολεμαΐδα, Κοζάνη. Σύμφωνα με το «Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης» που παρουσιάστηκε το περασμένο Δεκέμβριο στην Βουλή, όλα τα υφιστάμενα δίκτυα τηλεθέρμανσης και οι εγκαταστάσεις εντάσσονται κάτω από μία νέα οντότητα (Διαδημοτική Επιχείρηση Τηλεθερμάνσεων Δυτικής Μακεδονίας). Στόχος είναι να αναπτυχθεί ένα δίκτυο διασυνδέσεων των τριών πόλεων και όλα να «κουμπώσουν» σε ένα θερμικό κόμβο. Αυτός θα απαρτίζεται από την μονάδα Πτολεμαΐδα V (ισχύος 140 MWh με εκτιμώμενη παραγωγή 300-400k MWh/χρόνο), μια νέα μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (ισχύος 60 MWth, με εκτιμώμενη παραγωγή 270-350k MWh/χρόνο), ηλεκτρικούς λέβητες (ισχύος 80MWth, με εκτιμώμενη παραγωγή 0-125k MWh/χρόνο) καθώς και λέβητα φυσικού αερίου (ισχύος 100MWth, με απόδοση 10-125k MWh/χρόνο). Μέρος του πλάνου είναι να εγκατασταθούν στον ΑΗΣ Καρδιάς ηλεκτρικοί λέβητες, ισχύος 80 MWth, το αργότερο έως τον Οκτώβριο 2021, προκειμένου μετά να αποτελέσουν εφεδρεία για το σύστημα, ενώ θα κατασκευαστούν νέες εγκαταστάσεις παραγωγής θερμικής ενέργειας με χρήση καυσίμου φυσικού αερίου, συνολικής ισχύος 160 MWth.
- Τα mega- φωτοβολταϊκά της ΔΕΗ. Ξεχωρίζει η κατασκευή από την ΔΕΗΑΝ του mega φωτοβολταϊκού 200 μεγαβάτ στην Κοζάνη, που βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς τον Ιούνιο ξεκίνησαν οι εργασίες από τη Mytilineos. Η τελευταία έχει ανακηρυχθεί ανάδοχος στο σχετικό διαγωνισμό τον περασμένο Δεκέμβριο. Η ανάθεση περιλαμβάνει μελέτη, έργα πολιτικού μηχανικού, προμήθεια, μεταφορά, εγκατάσταση, θέση σε λειτουργία του πάρκου στο Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας καθώς και σύνδεσή του με δύο υποσταθμούς 150kV. Το πάρκο αποτελεί συστοιχία με δύο άλλα μικρότερα φωτοβολταϊκά, ισχύος 15 Μεγαβάτ έκαστο. Αμφότερα έχουν ολοκληρωθεί από τους αναδόχους, δηλαδή τη Mytilineos και τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Η συστοιχία, συνολικής ισχύος 230 μεγαβάτ, αποτελεί το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό έργο που υλοποιείται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα.
